Tàu tuần tra (patrol boat), còn được gọi là “patrol craft”, “patrol ship”, hay “patrol vessel” là một loại tàu hải quân tương đối nhỏ thường được thiết kế để phòng thủ bờ biển, an ninh biên giới hoặc thực thi pháp luật. Có rất nhiều thiết kế cho tàu tuần tra, và chúng thường có kích thước khác nhau. Chúng có thể được vận hành bởi hải quân, lực lượng bảo vệ bờ biển, cảnh sát hoặc hải quan của một quốc gia và có thể dành cho môi trường biển xa (nước xanh), cửa sông (nước lục) hoặc sông (nước nâu).
Theo đúng tên gọi, tàu tuần tra chủ yếu được sử dụng để tuần tra vùng đặc quyền kinh tế EEZ (exclusive economic zone) của một quốc gia, nhưng chúng cũng có thể được sử dụng trong các vai trò khác, chẳng hạn như chống buôn lậu, chống cướp biển, tuần tra nghề cá, thực thi luật nhập cư hoặc tìm kiếm và giải cứu. Tùy thuộc vào quy mô, tổ chức và khả năng của các lực lượng vũ trang của một quốc gia, tầm quan trọng của các tàu tuần tra có thể bao gồm từ các tàu hỗ trợ nhỏ là một phần của lực lượng bảo vệ bờ biển, cho đến các soái hạm chiếm đa số trong hạm đội của hải quân. Kích thước nhỏ và chi phí tương đối thấp khiến chúng trở thành một trong những tàu hải quân phổ biến nhất trên thế giới.
Phân loại
Việc phân loại tàu tuần tra thường mang tính chủ quan, nhưng chúng thường là những tàu hải quân nhỏ được sử dụng để tuần tra vùng biển quốc gia hoặc một khu vực tài phán nhất định. Chúng có thể lớn bằng khinh hạm hoặc tàu hộ vệ, mặc dù thuật ngữ này cũng có thể được sử dụng cho các tàu nhỏ như thuyền buồm (yacht) hoặc thuyền bơm hơi cứng (rigid inflatable boat). Chúng có thể bao gồm tàu tấn công nhanh, tàu phóng ngư lôi và tàu tên lửa. Chúng có thể được phân loại chung là tàu tuần tra ven bờ IPV (inshore patrol vessels) hoặc tàu tuần tra xa bờ OPV (offshore patrol vessels). OPV thường là tàu nhỏ nhất trong hạm đội của hải quân đủ lớn và đủ khả năng đi biển để tuần tra ngoài khơi trong đại dương rộng mở, trong khi IPV thường quá nhỏ để làm như vậy và thay vào đó được giữ trong hồ hoặc sông hoặc gần bờ biển; IPV được sử dụng đặc biệt trên sông cũng có thể được gọi là “riverine patrol vessels” (tàu tuần tra ven sông).
Các tàu tuần tra trên biển thường có chiều dài khoảng 30 m và thường mang theo một khẩu pháo cỡ nòng trung bình làm vũ khí chính và nhiều loại vũ khí phụ nhẹ hơn như súng máy hoặc hệ thống vũ khí tầm gần. Tùy thuộc vào vai trò của mình, các tàu thuộc lớp này cũng có thể có các cảm biến và hệ thống điều khiển hỏa lực tinh vi hơn cho phép chúng mang ngư lôi, tên lửa chống hạm và tên lửa đất đối không.
Lịch sử
Trong cả hai cuộc thế chiến, để nhanh chóng xây dựng quân số, tất cả các bên đã tạo ra các tàu tuần tra phụ trợ bằng cách trang bị cho các thuyền máy và tàu đánh cá đi biển bằng súng máy và vũ khí hải quân lỗi thời. Một số tàu tuần tra hiện đại vẫn dựa trên tàu đánh cá và giải trí.
Hải quân Hoa Kỳ đã vận hành lớp tàu cánh ngầm vũ trang Pegasus trong nhiều năm với vai trò tàu tuần tra. Trong Chiến tranh Việt Nam, Hải quân Hoa Kỳ đã đặt mua 193 chiếc tàu tuần tra vỏ nhôm, nhanh PCF (Patrol Craft, Fast), còn được gọi là swiftboats (tàu nhanh), cho các hoạt động hải quân nước nâu. Tàu tuần tra trên sông (PBR, đôi khi được gọi là “Riverine” và “Pibber”) là một tàu có thân bằng sợi thủy tinh cũng được thiết kế và sử dụng cho các hoạt động trên sông nội địa trong Chiến tranh Việt Nam, và đã trở thành một biểu tượng của các hoạt động trên biển trong chiến tranh do việc sử dụng nó trong bộ phim Apocalypse Now năm 1979.
Hầu hết các thiết kế hiện đại đều được cung cấp năng lượng bằng cách bố trí tuabin khí như CODAG và tốc độ thường nằm trong khoảng 25-30 hl/g (46-56 km/h). Các OPV lớn nhất cũng có thể có sàn đáp và trực thăng. Trong thời kỳ khủng hoảng hoặc chiến tranh, những tàu này được kỳ vọng sẽ hỗ trợ các tàu lớn hơn trong lực lượng hải quân, mặc dù một số lực lượng hải quân nhỏ hơn chủ yếu chỉ bao gồm các tàu tuần tra (PB).
Quốc gia cụ thể
Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân (PLAN)
– Tàu an ninh bến cảng PBI (Harbour security boat) – 4 tàu tuần tra/an ninh bến cảng loại 80 tấn được đóng mới, và nhiều chiếc khác được lên kế hoạch để đảm nhận các nhiệm vụ tuần tra/an ninh cảng hiện đang được thực hiện bởi các lớp Shantou, Shantou, Huangpu và tàu pháo Yulin đã lỗi thời, ngày càng được chuyển đổi thành tàu khảo sát ven bờ và tàu hỗ trợ tầm xa.
– Tàu pháo lớp Shanghai (Thượng Hải) III (Type 062I) – 2.
– Tàu pháo lớp Shanghai (Thượng Hải) II.
– Tàu pháo lớp Shanghai (Thượng Hải) I (Type 062) – hơn 150 chiếc đang hoạt động và ít nhất 100 chiếc dự trữ.
– Tàu pháo lớp Huludao (Type 206) – 8+.
– Tàu pháo lớp Shantou (Sán Đầu) – dưới 25 chiếc (dự bị, trực thuộc lực lượng dân quân hải quân).
– Tàu pháo lớp Shantou (Bắc Hải) – dưới 30 chiếc (dự bị, trực thuộc lực lượng dân quân hải quân).
– Tàu pháo lớp Huangpu (Hoàng Phố) – dưới 15 chiếc (dự bị, trực thuộc lực lượng dân quân hải quân).
– Tàu pháo lớp Yulin (Du Lâm) – dưới 40 (được chuyển sang làm nhiệm vụ hậu cần).
Hải cảnh Trung Quốc
– Tàu Hải cảnh lớp Haixun (Type 718).
Ấn Độ
Hải quân Ấn Độ
– Tàu tuần tra lớp Bangaram.
– Tàu tuần tra lớp Car Nicobar.
– Tàu tuần tra lớp Saryu.
– Tàu tuần tra lớp Sukanya.
– Tàu tuần tra lớp Trinkat.
Cảnh sát biển Ấn Độ
– Tàu tuần tra lớp Aadesh.
– Tàu tuần tra lớp Rajshree.
– Tàu tuần tra lớp Rani Abbakka.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Samar.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Samarth.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Sankalp.
– Tàu tuần tra lớp Sarojini Naidu.
– Tàu tuần tra lớp Tara Bai.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Vikram.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Vishwast.
Indonesia
– FPB 28, Cảnh sát Indonesia và Hải quan Indonesia, tàu tuần tra dài 28 m do nhà máy đóng tàu địa phương PT PAL chế tạo.
– FPB 38, Hải quan Indonesia, tàu tuần tra bằng nhôm dài 38 m do nhà máy đóng tàu địa phương PT PAL chế tạo.
– FPB 57, Hải quân Indonesia, tàu tuần tra dài 57 m do Lurssen thiết kế và PT PAL chế tạo, ASM và trang bị boong trực thăng cho một số phiên bản.
– PC-40, Hải quân Indonesia, tàu tuần tra FRP/Nhôm dài 40 m, được sản xuất trong nước bởi xưởng của Hải quân.
– PC-60 trimaran (ba thân), Hải quân Indonesia, dài 63 m bằng vật liệu composite, được trang bị tên lửa chống hạm tầm bắn 120 km, do công nghiệp PT Lundin chế tạo.
– OPV 80 – dài 80 m do Terafulk thiết kế và Nhà máy đóng tàu PT Citra chế tạo.
– OPV 110 (lớp Tanjung Datu) – dài 110 m, do Nhà máy đóng tàu PT Palindo Marine chế tạo.
Nhật Bản
– Shikishima (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu tuần tra lớn nhất.
– Lớp Mizuho (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu tuần tra cỡ lớn với boong và nhà chứa máy bay trực thăng.
– Lớp Tsugaru (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu tuần tra cỡ lớn với boong và nhà chứa máy bay trực thăng.
– Lớp Hida (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu tuần tra cỡ lớn tốc độ cao có sàn đáp trực thăng.
– Lớp Kunigami (lớp Kunisaki).
– Lớp Iwami.
– Lớp Hateruma.
– Lớp Aso (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu tuần tra cỡ lớn tốc độ cao.
– Lớp Amami (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu tuần tra cỡ trung bình.
– Lớp Hayabusa (JMSDF, Hải quân Nhật Bản), tàu tuần tra kiểu hộ.
– Sōya, (Cảnh sát biển Nhật Bản), tàu phá băng.
– Chương trình Tàu tuần tra xa bờ thế hệ tiếp theo (OPV) (JMSDF, Hải quân Nhật Bản).
Malaysia
Hải quân Hoàng gia Malaysia
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Kedah.
– Tàu tuần duyên lớp Keris.
Cơ quan Thực thi Hàng hải Malaysia
– Tàu lớp Gagah.
– Tàu lớp Ramunia.
– Tàu lớp Nusa.
– Tàu lớp Sipadan.
– Tàu lớp Rhu.
– Tàu lớp Pengawal.
– Tàu lớp Peninjau.
– Tàu lớp Pelindung.
– Tàu lớp Semilang.
– Tàu lớp Penggalang.
– Tàu lớp Penyelamat.
– Tàu lớp Pengaman.
– Tàu lớp Kilat.
– Tàu lớp Malawali.
– Tàu tuần tra lớp Langkawi.
Philippines
Hải quân Philippines
– Lớp Alberto Navarette.
– Lớp Jose Andrada.
– Lớp thép Nestor.
– Tàu tuần tra lớp Malvar.
– Tàu tuần tra lớp Jacinto.
– Tàu tuần tra xa bờ HDP-1500neo.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Gregorio del Pilar.
Cảnh sát biển Philippines
– Tàu tuần tra lớp Boracay.
– Tàu tuần tra lớp Ilocos Norte.
– Tàu tuần tra lớp Parola.
– Tàu tuần tra lớp San Juan.
– Tàu tuần tra xa bờ lớp Gabriela Silang.
– Tàu tuần tra lớp Teresa Magbanua, ngoài khơi.
Nga
Hải quân Nga
– Tàu tuần tra lớp Stenka (Project 02059).
– Tàu tuần tra lớp Bogomol (Project 02065).
– Tàu tuần tra lớp Terrier (Project 14170).
Cảnh sát biển Nga
– Tàu tuần tra lớp Mirage (Project 14310).
– Tàu tuần tra lớp Stenka (Project 02059).
– Tàu tuần tra lớp Svetlyak (Project 10410).
– Tàu tuần tra lớp Ogonek (Project 12130).
– Tàu tuần tra lớp Mangust (Project 12150.
– Tàu tuần tra lớp Sobol (Project 12200.
– Tàu tuần tra lớp Terrier (Project 14170).
– Tàu tuần tra lớp Rubin (Project 22460).
– Tàu tuần tra lớp Okean (Project 22100).
– Tàu tuần tra sông lớp Vosh (Project 12481).
– Tàu tuần tra sông lớp Piyavka (Project 1249).
– Tàu tuần tra sông lớp Ogonek (Project 12130).
Singapore
– Tàu tuần tra lớp Fearless, Hải quân Cộng hòa Singapore.
– Tàu đánh chặn hạng PK, Cảnh sát biển.
– Tàu tuần tra lớp PT thế hệ 1, Cảnh sát biển (ngừng hoạt động).
– Tàu tuần tra lớp PT thế hệ thứ 2, Cảnh sát biển (ngừng hoạt động).
– Tàu tuần tra lớp PT thế hệ thứ 3, Cảnh sát biển.
– Tàu tuần tra lớp PT thế hệ thứ 4, Cảnh sát biển.
– Tàu tuần tra lớp PC, Cảnh sát biển.
– Tàu tuần tra ven biển lớp Swift.
– Tàu tuần duyên lớp Independence, Hải quân Cộng hòa Singapore.
Thái Lan (Hải quân Hoàng gia Thái Lan)
– Lớp Pattani.
– Lớp River.
– Lớp T.991.
– Lớp Krabi.
Vương quốc Anh
– Tàu tuần tra lớp Kingfisher năm 1935.
– Motor Launch (Thế chiến II).
– Harbor Defense Motor Launch (Thế chiến II).
– Tàu tuần tra lớp Bird.
– Tàu tuần tra lớp River.
– Tàu tuần tra lớp Castle.
– Tàu tuần tra lớp Archer.
– Tàu tuần tra lớp Island.
– Tàu tuần tra lớp Scimitar.
– Tàu hải quan lớp UKBF 42m.
– Tàu tuần tra lớp Cutlass – dự kiến đi vào phục vụ trong Hải đội Gibraltar từ năm 2022.
Hoa Kỳ
Hải quân Hoa Kỳ
– Tàu tuần tra lớp Cyclone – (1993-nay).
– Tàu tuần tra Mark VI – (2016-nay).
Cảnh sát biển Hoa Kỳ
– Tàu tuần tra lớp Cyclone – (2000-2011) – bốn chiếc được chuyển giao cho Cảnh sát biển để mượn tạm thời, ba chiếc (2004-2011) đã được trả lại, trong khi chiếc thứ tư (2000-2004) được tặng cho Hải quân Philippines.
– Tàu tuần tra lớp Marine Protector – (1998-nay).
– Tàu tuần tra lớp Island – (1985-nay).
– Tàu cảnh sát biển lớp Sentinel – (2012-nay).
Việt Nam (Cảnh sát biển Việt Nam)
– Tàu tuần tra Type TT-120.
– Tàu tuần tra Type TT-200.
– Tàu tuần tra Type TT-400.
– Tàu tuần tra xa bờ DN 2000 (lớp Damen 9014)./.
Xem thêm: PHÂN LOẠI TÀU CHIẾN MẶT NƯỚC
