Tổng quan:
– Nhà vận hành: Hải quân Liên Xô; Hải quân Nga; Hải quân Ukraine
– Lớp sau: Ivan Gren
– Lịch sử xây dựng: 1964-1975
– Trong biên chế: 1965-nay
– Đã lên kế hoạch: 15
– Hoàn thành: 14 (hủy kế hoạch 01)
– Hoạt động: 3
– Đặt ky: 1 (đã xác nhận)
– Mất: 1
– Đã nghỉ hưu: 10
– Kiểu loại: tàu đổ bộ tăng (LST)
– Lượng giãn nước: 3.400 tấn (tiêu chuẩn); 4.700 tấn (đầy tải)
– Chiều dài: 112,8-113,1 m
– Chiều rộng: 15,3-15,6 m
– Mớn nước: 4,5 m
– Động lực đẩy: 2 x động cơ diesel, 2 x trục, 9.000 mã lực (6.700 kW)
– Tốc độ: 16-18 hl/g (30-33 km/h)
– Sức chở (1.000 tấn): 300-425 quân và 20 xe tăng, hoặc 40 AFV
– Thủy thủ đoàn: 55
– Vũ khí:
+ Tên lửa: 1 x bệ phóng tên lửa bắn phá Grad 122 mm của hải quân ở một số vị trí, 3 x SA-N-5 SAM ở một số vị trí
+ 1 khẩu kép 57 mm/70 cal DP, một số khẩu AA 25 mm kép.
Tàu đổ bộ Project 1171 (lớp Tapir) của Liên Xô (tên NATO: Alligator) là một lớp tàu chiến đổ bộ có mục đích chung của Liên Xô/Nga (Liên Xô phân loại là tàu đổ bộ lớn; tiếng Nga: большой десантный корабль, БДК).
Trong phân tích của Liên Xô sau Thế chiến II về các hoạt động đổ bộ, người ta đưa ra khuyến nghị rằng Hải quân Liên Xô nên bắt đầu đóng các tàu đổ bộ chuyên dụng. Trong số những chiếc tàu đầu tiên được hạ thủy năm 1967 có tàu đổ bộ hạng trung Polnocny, với trọng tải 900 tấn có thể vận chuyển 6 xe tăng và 180 binh sĩ.
Một loại tàu chiến đổ bộ mới hơn xuất hiện vào cuối những năm 1950, một loại tàu đổ bộ tăng (LST) thực sự được đặt tên là Project 1171 và còn được gọi là Tapir. Được gắn nhãn “Tàu đổ bộ lớn”, lượng giãn nước đầy tải của nó là 4.360 tấn và có thể vận chuyển tới 313 binh sĩ và 20 xe tăng. Các phương tiện bổ sung có thể được cất giữ ở tầng trên. NATO đặt cho những chiếc tàu này tên mã là “Alligator”, và một số kiểu phụ đã được tạo ra.
Thiết kế của Project 1171 được Hải quân khởi xướng vào năm 1959, trong khi Project 1173 có mục đích kép tương tự được Bộ Hạm đội Hàng hải đặt hàng. Cuối cùng, cả hai thiết kế đều được hợp nhất dưới sự bảo trợ của Project 1171 và kết quả là con tàu là sự dung hòa giữa các mục tiêu quân sự (tốc độ, khả năng sống sót) và dân sự (tiết kiệm nhiên liệu). Nhóm thiết kế đã tạo ra bốn cấu hình khác nhau; Hải quân đã chọn phương án mạnh nhất và nhanh nhất, đồng thời cũng ít tiết kiệm nhiên liệu nhất, trong khi Bộ Hạm đội Hàng hải rút hoàn toàn khỏi dự án. Tất cả các tàu sản xuất đều được chế tạo cho Hải quân và chưa bao giờ hoạt động trên các hãng tàu.
Tổng cộng có 14 chiếc được hoàn thiện từ năm 1964 đến năm 1975; tất cả đều được nghỉ hưu từ năm 1992 đến năm 1995. Tính đến tháng 9/2008, hai tàu, hiện mang tên Orsk và Saratov, đang hoạt động trong Lữ đoàn tàu đổ bộ 197 thuộc Hạm đội Biển Đen của Nga. Tính đến tháng 3/2014, Saratov và Nikolay Filchenkov đang phục vụ trong Lữ đoàn tàu đổ bộ số 197 thuộc Hạm đội Biển Đen, Nikolay Vilkov phục vụ trong Lữ đoàn tàu đổ bộ số 100 thuộc Hạm đội Thái Bình Dương của Nga, và Orsk không hoạt động và đang được tái trang bị.
Saratov (BDK-65) được hạ thủy vào tháng 7/1964, được đưa vào hoạt động năm 1966 với tên gọi Voronezhsky Komsomolets. Là tàu dẫn đầu của đội hình, nó thiếu các khoang chở quân có thể sinh sống được lắp đặt trên các tàu khác cùng lớp. Saratov đóng quân ở Donuzlav (Hạm đội Biển Đen) cho đến khi Liên Xô tan rã và sau đó bị bỏ lại ở Odesa cho đến năm 1994. Con tàu được báo cáo là đang hoạt động tích cực từ năm 2000 trở về sau.
Từ năm 2013 trở đi, Nikolay Filchenkov và Saratov được sử dụng để vận chuyển thiết bị quân sự từ Novorossiysk đến Tartus ở Syria, trong thời gian Nga can thiệp quân sự vào cuộc nội chiến ở Syria, cùng với các tàu lớp Ropucha.
Orsk (BDK-69) được hạ thủy và đưa vào hoạt động năm 1968 với tên gọi Nikolay Obekov. Nó đã phục vụ tổng cộng 11 chiến dịch tại Ấn Độ Dương, Đại Tây Dương và Địa Trung Hải. Sau đó, dưới lá cờ Nga, nó chở quân đội và vật liệu đến Nam Tư, Adjara và Abkhazia. Năm 2018, tàu này được nhìn thấy đang vận chuyển thiết bị của Nga tới Syria. Ngày 21/3/2022, nó xuất hiện trong các bản tin truyền hình Nga đang dỡ thiết bị quân sự tại cảng Berdiansk của Ukraine do Nga chiếm đóng, dẫn đến sự nhầm lẫn ban đầu khi tàu chị em Saratov của nó bị phá hủy ba ngày sau đó tại cùng địa điểm.
Trong cuộc chiến ở Ukraine, sau trận Berdiansk, Saratov được cho là đã bị phá hủy bởi một cuộc tấn công của Ukraine vào ngày 24/3/2022 khi đang ở cảng Berdiansk. Video cho thấy đám cháy lớn, khói và tiếng nổ, trong đó có một vụ nổ nhấn chìm mũi tàu. Con tàu ban đầu được báo cáo là Orsk, nhưng Bộ Tổng tham mưu Lực lượng vũ trang Ukraine sau đó báo cáo rằng Saratov đã bị phá hủy và hai tàu lớp Ropucha là Tsezar Kunikov và Novocherkassk bị hư hại. Các nguồn tin của Nga xác nhận một cuộc tấn công tên lửa vào cảng Berdiansk (không nêu rõ loại tên lửa), làm hư hại hai tàu đổ bộ – Saratov và một chiếc không rõ tên, cũng như đánh chìm Saratov. Ngày 2/7/2022, quan chức Nga ở miền nam Ukraine Vladimir Rogov xác nhận một tên lửa đạn đạo Tochka-U đã được sử dụng vào ngày 24/3 để nhắm vào Cảng Berdiansk và Saratov đã bị thủy thủ đoàn đánh đắm nhằm “ngăn chặn sự phát nổ của các thiết bị đạn dược trên tàu, bởi đám cháy đã bắt đầu”. Không có báo cáo công khai nào của Nga về mức độ thiệt hại của con tàu, nhưng các nguồn tin Nga cho biết nó đã được trục vớt và sẽ được kéo đến Kerch, Crimea.
Tàu trong lớp
Đang phục vụ:
– Orsk (BDK-69), biên chế 31/12/1968.
– Nikolay Vilkov, biên chế 30/7/1974.
– Nikolay Filchenkov, biên chế 30/12/1975.
Đã ngừng hoạt động hoặc bị đánh chìm, tháo dỡ:
– Saratov (BDK-65), biên chế 18/8/1966. Bị đánh chìm vào ngày 24/3/2022 tại Cảng Berdiansk sau khi bị hư hại do tên lửa trong các hoạt động đánh phá của Ukraina.
– Krymsky Komsomolets (BDK-6), biên chế 30/12/1966. Ngừng hoạt động vào ngày 19/3/1992, bị tháo dỡ năm 1995.
– Tomsky Komsomolets (BDK-13), biên chế 30/9/1967. Ngừng hoạt động vào ngày 5/7/1994.
– Komsomolets Karelii (BDK-62), biên chế 29/12/1967. Ngừng hoạt động vào ngày 1/12/1997.
– Serge Lazo (BDK-66), biên chế 27/9/1968. Ngừng hoạt động vào ngày 5/7/1994.
– 50 Let Shefstva VLKSM (BDK-77), biên chế 30/9/1969. Ngừng hoạt động vào ngày 5/7/1994.
– Donetsky Shakhtyor, biên chế 31/12/1969. Ngừng hoạt động vào ngày 10/4/2002.
– Krasnaya Presnya (BDK-100), biên chế 30/9/1970. Ngừng hoạt động vào ngày 30/6/1993, được bán cho dịch vụ thương mại, bị chìm trong một cơn bão trên đường đi để tháo dỡ vào năm 1995.
– Ilya Azarov (BDK-104), biên chế 10/6/1971. Được Ukraine mua lại vào ngày 10/1/1996 với tên Rivne (U762). Ngừng hoạt động và sử dụng làm phương tiện chở hàng dân sự vào năm 2004 trước khi bị tháo dỡ vào năm 2007.
– Alexander Tortsev, biên chế 31/12/1971. Ngừng hoạt động vào ngày 5/7/1994.
– Pyotr Ilyichyov, biên chế 29/12/1972. Ngừng hoạt động vào ngày 30/6/1993.
– Nikolay Golubkov – Chưa bao giờ hoàn thành./.
