TÔN GIÁO (Religion)

Để lại bình luận tại TÔN GIÁO (Religion)

Tôn giáo (religion) là một loạt các hệ thống văn hóa xã hội, bao gồm các hành vi và thực hành được chỉ định, đạo đức, tín ngưỡng, thế giới quan, văn bản, địa điểm thiêng liêng, lời tiên tri, đạo đức hoặc tổ chức, thường liên hệ nhân loại với các yếu tố siêu nhiên, siêu việt và tâm linh – mặc dù có không có sự đồng thuận về mặt học thuật về những gì chính xác cấu thành một tôn giáo. Các tôn giáo khác nhau có thể chứa hoặc không chứa các yếu tố khác nhau, từ thần thánh, thiêng liêng, đức tin và một hoặc nhiều sinh vật siêu nhiên.

Nguồn gốc của niềm tin tôn giáo là một câu hỏi mở, có thể giải thích bao gồm nhận thức về cái chết của cá nhân, ý thức cộng đồng và những giấc mơ. Các tôn giáo có lịch sử, câu chuyện và thần thoại thiêng liêng, được lưu giữ trong truyền thống truyền miệng, văn bản thiêng liêng, biểu tượng và thánh địa, có thể cố gắng giải thích nguồn gốc của sự sống, vũ trụ và các hiện tượng khác.

Các thực hành tôn giáo có thể bao gồm các nghi lễ, bài giảng, tưởng nhớ hoặc tôn kính (các vị thần hoặc các vị thánh), tế lễ, lễ hội, lễ hội, xuất thần, khởi đầu, lễ cưới và tang lễ, thiền định, cầu nguyện, âm nhạc, nghệ thuật, khiêu vũ hoặc dịch vụ công cộng.

Người ta ước tính có khoảng 10.000 tôn giáo riêng biệt trên toàn thế giới, mặc dù hầu hết trong số chúng đều có số lượng tín đồ tương đối nhỏ theo khu vực. Bốn tôn giáo – Cơ đốc giáo, Hồi giáo, Ấn Độ giáo và Phật giáo – chiếm hơn 77% dân số thế giới và 92% dân số thế giới theo một trong bốn tôn giáo đó hoặc tự nhận là không theo tôn giáo, nghĩa là hơn 9.000 tín ngưỡng còn lại chỉ chiếm 8% dân số cộng lại. Nhóm nhân khẩu học không theo tôn giáo bao gồm những người không xác định theo bất kỳ tôn giáo cụ thể nào, những người vô thần và những người theo thuyết bất khả tri, mặc dù nhiều người trong nhóm nhân khẩu học này vẫn có nhiều tín ngưỡng tôn giáo khác nhau.

Nhiều tôn giáo trên thế giới cũng là các tôn giáo có tổ chức, rõ ràng nhất bao gồm các tôn giáo Áp-ra-ham như Cơ đốc giáo, Hồi giáo và Do Thái giáo, trong khi những tôn giáo khác được cho là ít như vậy hơn, đặc biệt là các tôn giáo dân gian, tôn giáo bản địa và một số tôn giáo phương Đông. Một phần dân số thế giới là thành viên của các phong trào tôn giáo mới. Các học giả đã chỉ ra rằng lòng tôn giáo toàn cầu có thể đang gia tăng do các quốc gia tôn giáo thường có tỷ lệ sinh cao hơn.

Nghiên cứu về tôn giáo bao gồm nhiều ngành học thuật khác nhau, bao gồm thần học, triết học tôn giáo, tôn giáo so sánh và nghiên cứu khoa học xã hội. Các lý thuyết về tôn giáo đưa ra nhiều lời giải thích khác nhau về nguồn gốc và hoạt động của nó, bao gồm nền tảng bản thể học của bản thể và niềm tin tôn giáo.

Từ nguyên và lịch sử của khái niệm

Từ nguyên

Thuật ngữ religion (tôn giáo) xuất phát từ cả tiếng Pháp cổ và tiếng Anh-Norman (những năm 1200 CN) và có nghĩa là tôn trọng ý thức về lẽ phải, nghĩa vụ đạo đức, sự thiêng liêng, những gì thiêng liêng, tôn kính các vị thần. Cuối cùng nó có nguồn gốc từ từ Latin religiō. Theo triết gia La Mã Cicero, religiō xuất phát từ relegere: re (có nghĩa là “lại”) + lego (có nghĩa là “đọc”), trong đó lego có nghĩa là “đi qua”, “chọn” hoặc “cân nhắc kỹ”. Ngược lại, một số học giả hiện đại như Tom Harpur và Joseph Campbell đã lập luận rằng religiō có nguồn gốc từ religare: re (có nghĩa là “lại”) + ligare (“ràng buộc” hoặc “kết nối”), được Thánh Augustine làm nổi bật sau cách giải thích được đưa ra bởi Lactantius trong Divinae Institutiones, IV, 28. Cách sử dụng thời Trung cổ xen kẽ với trật tự trong việc chỉ định các cộng đồng ngoại quan giống như các cộng đồng tu viện: “chúng tôi nghe nói về “tôn giáo” của Lông cừu vàng, về một hiệp sĩ “theo tôn giáo của Avys””.

Religiō

Trong thời cổ đại, religiō có nghĩa rộng là sự tận tâm, ý thức về quyền lợi, nghĩa vụ đạo đức hoặc bổn phận đối với bất kỳ điều gì. Trong thế giới cổ đại và trung cổ, gốc từ tiếng Latin religiō được hiểu là một đức tính tôn thờ cá nhân trong bối cảnh trần tục; không bao giờ là học thuyết, thực hành hoặc nguồn kiến ​​thức thực tế. Nhìn chung, religiō đề cập đến các nghĩa vụ xã hội rộng lớn đối với bất kỳ điều gì bao gồm gia đình, hàng xóm, người cai trị và thậm chí đối với Chúa. Religiō thường được người La Mã cổ đại sử dụng không phải trong bối cảnh quan hệ với các vị thần, mà là một loạt các cảm xúc chung nảy sinh từ sự chú ý cao độ trong bất kỳ bối cảnh trần tục nào như do dự, thận trọng, lo lắng hoặc sợ hãi, cũng như cảm giác bị ràng buộc, hạn chế hoặc ức chế. Thuật ngữ này cũng có liên quan chặt chẽ với các thuật ngữ khác như scrupulus (có nghĩa là “rất chính xác”), và một số tác giả La Mã đôi khi liên hệ thuật ngữ superstitio (có nghĩa là quá sợ hãi hoặc lo lắng hoặc xấu hổ) với religiō. Khi religiō được dịch sang tiếng Anh vào khoảng những năm 1200 như là religion, nó mang nghĩa là “cuộc sống bị ràng buộc bởi lời thề tu viện” hoặc các giáo đoàn tu viện. Khái niệm phân chia tôn giáo, nơi mà những thứ tôn giáo và thế tục được tách biệt, không được sử dụng cho đến những năm 1500. Khái niệm religion (tôn giáo) lần đầu tiên được sử dụng vào những năm 1500 để phân biệt phạm vi của nhà thờ và phạm vi của chính quyền dân sự; Hòa ước Augsburg đánh dấu trường hợp như vậy, được Christian Reus-Smit mô tả là “bước đầu tiên trên con đường hướng tới một hệ thống các quốc gia có chủ quyền ở châu Âu”.

Tướng La Mã Julius Caesar sử dụng tôn giáo để chỉ “nghĩa vụ tuyên thệ” khi thảo luận về việc những người lính bị bắt phải tuyên thệ với những kẻ bắt giữ họ. Nhà tự nhiên học La Mã Pliny the Elder đã sử dụng thuật ngữ tôn giáo để mô tả sự tôn trọng rõ ràng của loài voi đối với bầu trời đêm. Cicero sử dụng tôn giáo có liên quan đến Cultum deorum (tôn thờ các vị thần).

Threkeia

Ở Hy Lạp cổ đại, thuật ngữ tiếng Hy Lạp threskeia (θρησκεία) được dịch rộng sang tiếng Latin là religiō vào cuối thời cổ đại. Threskeia ít được sử dụng ở Hy Lạp cổ đại nhưng được sử dụng thường xuyên hơn trong các tác phẩm của Josephus vào thế kỷ I sau Công nguyên. Nó được sử dụng trong các bối cảnh trần tục và có thể có nhiều nghĩa, từ nỗi sợ tôn trọng đến các hoạt động quá mức hoặc gây mất tập trung có hại của người khác, đến các hoạt động sùng bái. Nó thường được đối lập với từ tiếng Hy Lạp deisidaimonia, có nghĩa là quá sợ hãi.

Lịch sử của khái niệm “religion” (tôn giáo)

Tôn giáo là một khái niệm hiện đại. Khái niệm này được phát minh gần đây bằng tiếng Anh và được tìm thấy trong các văn bản từ thế kỷ XVII do các sự kiện như sự chia rẽ của Cơ đốc giáo trong thời kỳ Cải cách Tin lành và toàn cầu hóa trong Thời đại Khám phá, liên quan đến việc tiếp xúc với nhiều nền văn hóa nước ngoài với các ngôn ngữ không phải châu Âu. Một số người cho rằng bất kể định nghĩa của nó là gì, việc áp dụng thuật ngữ tôn giáo cho các nền văn hóa ngoài phương Tây là không phù hợp, trong khi một số người theo các tín ngưỡng khác nhau khiển trách việc sử dụng từ này để mô tả hệ thống tín ngưỡng của chính họ.

Khái niệm “ancient religion” (tôn giáo cổ xưa) bắt nguồn từ những cách giải thích hiện đại về một loạt các thực hành phù hợp với khái niệm tôn giáo hiện đại, chịu ảnh hưởng của diễn ngôn Kitô giáo đầu thế kỷ XIX và hiện đại. Khái niệm tôn giáo được hình thành vào thế kỷ XVI và XVII, mặc dù thực tế là các văn bản thiêng liêng cổ xưa như Kinh thánh, Kinh Qur’an, và những người khác không có một từ hoặc thậm chí một khái niệm về tôn giáo trong các ngôn ngữ gốc và con người hay nền văn hóa nơi những văn bản thiêng liêng này được viết ra cũng không có. Ví dụ, không có từ tương đương chính xác nào về tôn giáo trong tiếng Do Thái và Do Thái giáo không phân biệt rõ ràng giữa các bản sắc tôn giáo, quốc gia, chủng tộc hoặc dân tộc. Một trong những khái niệm trung tâm của nó là halakha, có nghĩa là bước đi hoặc con đường đôi khi được dịch là luật, hướng dẫn thực hành tôn giáo và tín ngưỡng cũng như nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày. Mặc dù niềm tin và truyền thống của Do Thái giáo đã được tìm thấy trong thế giới cổ đại, nhưng người Do Thái cổ đại coi bản sắc Do Thái là về bản sắc dân tộc hoặc quốc gia và không đòi hỏi một hệ thống tín ngưỡng bắt buộc hoặc các nghi lễ được quy định. Vào thế kỷ I CN, Josephus đã sử dụng thuật ngữ Hy Lạp ioudaismos (Do Thái giáo) như một thuật ngữ dân tộc và không liên quan đến các khái niệm trừu tượng hiện đại về tôn giáo hoặc một tập hợp tín ngưỡng. Chính khái niệm “Do Thái giáo” đã được Nhà thờ Thiên chúa giáo phát minh ra, và vào thế kỷ XIX, người Do Thái bắt đầu coi văn hóa tổ tiên của họ là một tôn giáo tương tự như Cơ đốc giáo. Từ Hy Lạp threskeia, được các nhà văn Hy Lạp như Herodotus và Josephus sử dụng, được tìm thấy trong Tân Ước. Threskeia đôi khi được dịch là “tôn giáo” trong các bản dịch ngày nay, nhưng thuật ngữ này được hiểu là “sự thờ cúng” chung chung vào thời kỳ trung cổ. Trong Kinh Qur’an, từ din trong tiếng Ả Rập thường được dịch là tôn giáo trong các bản dịch hiện đại, nhưng cho đến giữa những năm 1600, các dịch giả đã diễn đạt din là “luật”.

Từ dharma trong tiếng Phạn, đôi khi được dịch là tôn giáo, cũng có nghĩa là luật pháp. Xuyên suốt Nam Á cổ điển, việc nghiên cứu luật bao gồm các khái niệm như sự sám hối thông qua lòng đạo đức và nghi lễ cũng như các truyền thống thực tiễn. Nhật Bản thời trung cổ ban đầu có sự kết hợp tương tự giữa luật đế quốc và luật phổ quát hay luật Phật giáo, nhưng sau này chúng trở thành nguồn quyền lực độc lập.

Mặc dù các truyền thống, văn bản thiêng liêng và tập tục đã tồn tại qua thời gian, hầu hết các nền văn hóa không phù hợp với quan niệm tôn giáo của phương Tây vì họ không tách rời cuộc sống hàng ngày khỏi cuộc sống thiêng liêng. Vào thế kỷ XVIII và XIX, các thuật ngữ Phật giáo, Ấn giáo, Đạo giáo, Nho giáo và các tôn giáo thế giới lần đầu tiên du nhập vào tiếng Anh. Người Mỹ bản địa cũng được coi là không có tôn giáo và cũng không có từ nào chỉ tôn giáo trong ngôn ngữ của họ. Không ai tự nhận mình là người theo đạo Hindu hay đạo Phật hoặc các thuật ngữ tương tự khác trước những năm 1800. “Hindu” trong lịch sử đã được sử dụng như một định danh địa lý, văn hóa và tôn giáo sau này cho người bản địa ở tiểu lục địa Ấn Độ. Trong suốt lịch sử lâu dài của mình, Nhật Bản không có khái niệm về tôn giáo vì không có từ tiếng Nhật tương ứng, cũng như không có gì gần nghĩa với nó, nhưng khi tàu chiến Mỹ xuất hiện ngoài khơi Nhật Bản vào năm 1853 và buộc chính phủ Nhật Bản phải ký các hiệp ước yêu cầu quyền tự do tôn giáo, cùng với những điều khác, đất nước này đã phải đấu tranh với ý tưởng này.

Theo nhà ngữ văn học Max Müller vào thế kỷ XIX, gốc của từ tôn giáo trong tiếng Anh, tiếng Latin religiō, ban đầu được dùng để chỉ sự tôn kính đối với Chúa hoặc các vị thần, suy ngẫm cẩn thận về những điều thiêng liêng, lòng mộ đạo (mà Cicero còn bắt nguồn từ nghĩa là siêng năng). Müller mô tả nhiều nền văn hóa khác trên thế giới, bao gồm Ai Cập, Ba Tư và Ấn Độ, có cơ cấu quyền lực tương tự vào thời điểm này trong lịch sử. Cái mà ngày nay gọi là tôn giáo cổ xưa thì họ chỉ gọi là luật pháp mà thôi.

Định nghĩa

Các học giả đã không đồng ý về một định nghĩa về tôn giáo. Tuy nhiên, có hai hệ thống định nghĩa chung: xã hội học/chức năng và hiện tượng học/triết học.

Phương Tây hiện đại

Khái niệm tôn giáo bắt nguồn từ thời hiện đại ở phương Tây. Các khái niệm song song không được tìm thấy trong nhiều nền văn hóa hiện tại và quá khứ; không có thuật ngữ tương đương cho tôn giáo trong nhiều ngôn ngữ. Các học giả thấy khó để đưa ra một định nghĩa thống nhất, một số người từ bỏ khả năng đưa ra một định nghĩa. Những người khác cho rằng bất kể định nghĩa của nó là gì, thì việc áp dụng nó vào các nền văn hóa không phải phương Tây là không phù hợp.

Ngày càng có nhiều học giả bày tỏ sự e ngại về việc định nghĩa bản chất của tôn giáo. Họ nhận thấy rằng cách sử dụng khái niệm ngày nay là một cấu trúc đặc biệt hiện đại mà không được hiểu trong phần lớn lịch sử và trong nhiều nền văn hóa bên ngoài phương Tây (hoặc thậm chí ở phương Tây cho đến sau Hòa ước Westphalia). Bách khoa toàn thư MacMillan về Tôn giáo nêu rõ: “Chính nỗ lực nhằm định nghĩa tôn giáo, tìm kiếm một số bản chất hoặc tập hợp phẩm chất đặc biệt hoặc có thể duy nhất giúp phân biệt tôn giáo với phần còn lại của cuộc sống con người, chủ yếu là mối quan tâm của phương Tây. Nỗ lực này là hệ quả tự nhiên của khuynh hướng suy đoán, trí thức và khoa học của phương Tây. Nó cũng là sản phẩm của phương thức tôn giáo phương Tây thống trị, cái được gọi là bầu không khí Do Thái-Kitô giáo hay chính xác hơn là sự kế thừa hữu thần từ Do Thái giáo, Kitô giáo và Hồi giáo. Hình thức tin tưởng hữu thần vào truyền thống này, ngay cả khi bị hạ cấp về mặt văn hóa, vẫn hình thành nên quan điểm tôn giáo phân đôi của phương Tây. Nghĩa là, cấu trúc cơ bản của chủ nghĩa hữu thần về cơ bản là sự phân biệt giữa một vị thần siêu việt và tất cả những thứ khác, giữa đấng sáng tạo và sự sáng tạo của Ngài, giữa Thiên Chúa và con người”.

Nhà nhân chủng học Clifford Geertz định nghĩa tôn giáo là: “… hệ thống các biểu tượng có tác dụng thiết lập những tâm trạng và động lực mạnh mẽ, lan tỏa và lâu dài ở nam giới bằng cách hình thành các quan niệm về một trật tự chung của sự tồn tại và khoác lên những quan niệm này một bầu không khí thực tế đến mức những tâm trạng và động cơ đó dường như thực tế một cách độc đáo”.

Có lẽ ám chỉ đến “động cơ sâu xa hơn” của Tylor, Geertz nhận xét rằng: “… chúng tôi có rất ít ý tưởng về việc làm thế nào, về mặt thực nghiệm, phép lạ đặc biệt này được thực hiện. Chúng ta chỉ biết rằng nó được thực hiện hàng năm, hàng tuần, hàng ngày đối với một số người gần như hàng giờ; và chúng ta có một kho tài liệu dân tộc học khổng lồ để chứng minh điều đó”.

Nhà thần học Antoine Vergote coi thuật ngữ “supernatural” (siêu nhiên) đơn giản có nghĩa là bất cứ điều gì vượt qua sức mạnh của tự nhiên hoặc tác nhân của con người. Ông cũng nhấn mạnh thực tế văn hóa của tôn giáo, mà ông định nghĩa là: “… toàn bộ các biểu hiện ngôn ngữ, cảm xúc, hành động và dấu hiệu ám chỉ đến một hoặc nhiều đấng siêu nhiên”.

Peter Mandaville và Paul James có ý định thoát khỏi thuyết nhị nguyên hiện đại hoặc những hiểu biết phân đôi về nội tại/siêu việt, tâm linh/chủ nghĩa duy vật và thiêng liêng/thế tục. Họ định nghĩa tôn giáo là: “… một hệ thống niềm tin, biểu tượng và thực hành tương đối ràng buộc nhằm giải quyết bản chất của sự tồn tại và trong đó sự hiệp thông với những người khác và Sự khác biệt được thực hiện như thể nó vừa tiếp nhận vừa vượt qua các bản thể luận có nền tảng xã hội về thời gian, không gian, hiện thân và biết”.

Theo Bách khoa toàn thư MacMillan về Tôn giáo, có một khía cạnh trải nghiệm về tôn giáo có thể được tìm thấy ở hầu hết mọi nền văn hóa: “… hầu như mọi nền văn hóa đã biết (đều) có một chiều sâu trong các trải nghiệm văn hóa… hướng đến một số loại tối hậu và siêu việt sẽ cung cấp các chuẩn mực và sức mạnh cho phần còn lại của cuộc sống. Khi các mô hình hành vi ít nhiều khác biệt được xây dựng xung quanh chiều sâu này trong một nền văn hóa, cấu trúc này tạo nên tôn giáo dưới hình thức có thể nhận ra trong lịch sử của nó. Tôn giáo là tổ chức của cuộc sống xung quanh các chiều sâu của trải nghiệm-đa dạng về hình thức, tính hoàn chỉnh và tính rõ ràng theo nền văn hóa xung quanh”.

Các nhà nhân chủng học Lyle Steadman và Craig T. Palmer nhấn mạnh việc truyền đạt các niềm tin siêu nhiên, định nghĩa tôn giáo là: “… sự chấp nhận được truyền đạt bởi các cá nhân về tuyên bố “siêu nhiên” của một cá nhân khác, một tuyên bố mà độ chính xác của nó không thể xác minh được bằng các giác quan”.

Cổ điển

Friedrich Schleiermacher vào cuối thế kỷ XVIII đã định nghĩa tôn giáo là das schlechthinnige Abhängigkeitsgefühl, thường được dịch là “cảm giác phụ thuộc tuyệt đối”.

Người đương thời với ông là Georg Wilhelm Friedrich Hegel hoàn toàn không đồng tình, ông định nghĩa tôn giáo là “Thần linh trở nên có ý thức về chính mình thông qua tinh thần hữu hạn”.

Edward Burnett Tylor định nghĩa tôn giáo vào năm 1871 là “niềm tin vào các đấng tâm linh”. Ông lập luận rằng việc thu hẹp định nghĩa thành niềm tin vào một vị thần tối cao hoặc sự phán xét sau khi chết hoặc sự sùng bái ngẫu tượng… sẽ loại trừ nhiều người khỏi phạm trù tôn giáo, và do đó “có lỗi khi đồng nhất tôn giáo với những diễn biến cụ thể hơn là với động cơ sâu xa hơn ẩn chứa bên dưới chúng”. Ông cũng lập luận rằng niềm tin vào các đấng tâm linh tồn tại trong tất cả các xã hội đã biết.

Trong cuốn sách The Varieties of Religious Experience, nhà tâm lý học William James định nghĩa tôn giáo là “cảm xúc, hành động và trải nghiệm của từng cá nhân trong sự cô đơn của họ, miễn là họ hiểu rằng mình đứng trong mối quan hệ với bất cứ điều gì họ có thể coi là thiêng liêng”. Theo thuật ngữ thiêng liêng, James có nghĩa là “bất kỳ đối tượng nào giống như thần thánh, cho dù đó là một vị thần cụ thể hay không” mà cá nhân cảm thấy bị thúc đẩy để đáp lại một cách trang trọng và nghiêm túc.

Nhà xã hội học Émile Durkheim, trong cuốn sách có ảnh hưởng sâu sắc của mình The Elementary Forms of the Religious Life (Các hình thức cơ bản của đời sống tôn giáo), đã định nghĩa tôn giáo là “một hệ thống thống nhất các tín ngưỡng và thực hành liên quan đến những điều thiêng liêng”. Khi nói đến những điều thiêng liêng, ông muốn nói đến những điều “được tách biệt và cấm đoán – những tín ngưỡng và thực hành hợp nhất thành một cộng đồng đạo đức duy nhất được gọi là Giáo hội, tất cả những người tuân theo chúng”. Tuy nhiên, những điều thiêng liêng không chỉ giới hạn ở các vị thần hay linh hồn. Ngược lại, một điều thiêng liêng có thể là “một tảng đá, một cái cây, một con suối, một viên sỏi, một mảnh gỗ, một ngôi nhà, nói tóm lại, bất cứ thứ gì cũng có thể là thiêng liêng”. Niềm tin tôn giáo, thần thoại, giáo điều và truyền thuyết là những biểu hiện thể hiện bản chất của những điều thiêng liêng này, cũng như các đức tính và sức mạnh được gán cho chúng.

Tiếng vọng của các định nghĩa của James và Durkheim có thể được tìm thấy trong các tác phẩm của, ví dụ, Frederick Ferré, người định nghĩa tôn giáo là “cách đánh giá toàn diện và sâu sắc nhất của một người”. Tương tự như vậy, đối với nhà thần học Paul Tillich, đức tin là “trạng thái tồn tại cuối cùng có liên quan”, mà “bản thân nó là tôn giáo. Tôn giáo là bản chất, là nền tảng và là chiều sâu của đời sống tâm linh của con người”.

Khi tôn giáo được xem xét theo khía cạnh thiêng liêng, thần thánh, coi trọng sâu sắc hoặc mối quan tâm cuối cùng, thì có thể hiểu được tại sao những phát hiện khoa học và những lời chỉ trích triết học (ví dụ như những phát hiện của Richard Dawkins) không nhất thiết làm phiền những người theo tôn giáo này.

Các khía cạnh khác

Niềm tin

Nguồn gốc của niềm tin tôn giáo là một câu hỏi mở, có thể giải thích bao gồm nhận thức về cái chết của cá nhân, ý thức cộng đồng và những giấc mơ. Theo truyền thống, đức tin, ngoài lý trí, còn được coi là nguồn gốc của niềm tin tôn giáo. Sự tương tác giữa đức tin và lý trí, cũng như việc sử dụng chúng như sự hỗ trợ được nhận thức cho niềm tin tôn giáo, là chủ đề được các triết gia và thần học quan tâm.

Thần thoại

Từ huyền thoại có nhiều nghĩa:

– Một câu chuyện truyền thống về các sự kiện lịch sử có vẻ bề ngoài nhằm bộc lộ một phần thế giới quan của một dân tộc hoặc giải thích một tập quán, tín ngưỡng hoặc hiện tượng tự nhiên;

– Một người hoặc vật chỉ tồn tại trong tưởng tượng hoặc không thể xác minh được; hoặc

– Một ẩn dụ cho tiềm năng tâm linh trong con người.

Các tôn giáo đa thần cổ đại, như các tôn giáo của Hy Lạp, La Mã và Scandinavia, thường được phân loại theo tiêu đề thần thoại. Các tôn giáo của những người tiền công nghiệp, hoặc các nền văn hóa đang phát triển, cũng được gọi là thần thoại trong nhân chủng học tôn giáo. Thuật ngữ “myth” (thần thoại) có thể được sử dụng theo nghĩa miệt thị bởi cả những người theo đạo và không theo đạo. Bằng cách định nghĩa những câu chuyện và niềm tin tôn giáo của người khác là thần thoại, người ta ngụ ý rằng chúng ít thực tế hoặc không đúng hơn những câu chuyện và niềm tin tôn giáo của chính mình. Joseph Campbell nhận xét, “Thần thoại thường được coi là tôn giáo của người khác và tôn giáo có thể được định nghĩa là thần thoại bị hiểu sai”.

Tuy nhiên, trong xã hội học, thuật ngữ “myth” (thần thoại) có một ý nghĩa không mang tính miệt thị. Ở đó, thần thoại được định nghĩa là một câu chuyện quan trọng đối với nhóm, cho dù nó có đúng một cách khách quan hay có thể chứng minh được hay không. Các ví dụ bao gồm sự phục sinh của người sáng lập ngoài đời thực của họ là Chúa Giêsu, mà đối với những người theo đạo Cơ đốc, điều này giải thích phương tiện giúp họ được giải thoát khỏi tội lỗi, là biểu tượng cho sức mạnh của sự sống đối với cái chết và cũng được cho là một sự kiện lịch sử. Nhưng từ quan điểm thần thoại, việc sự kiện đó có thực sự xảy ra hay không không quan trọng. Thay vào đó, biểu tượng về cái chết của một cuộc sống cũ và sự bắt đầu một cuộc sống mới là có ý nghĩa nhất. Những tín đồ tôn giáo có thể chấp nhận hoặc không thể chấp nhận những cách giải thích mang tính biểu tượng như vậy.

Thực hành

Các hoạt động của một tôn giáo có thể bao gồm các nghi lễ, bài giảng, tưởng niệm hoặc tôn kính một vị thần (thần hoặc nữ thần), lễ hiến tế, lễ hội, tiệc tùng, xuất thần, lễ nhập môn, dịch vụ tang lễ, dịch vụ hôn nhân, thiền định, cầu nguyện, âm nhạc tôn giáo, nghệ thuật tôn giáo, khiêu vũ thiêng liêng, dịch vụ công cộng hoặc các khía cạnh khác của văn hóa loài người.

Tổ chức xã hội

Các tôn giáo có cơ sở xã hội, hoặc là một truyền thống sống động được thực hiện bởi những người tham gia giáo dân, hoặc với một giáo sĩ có tổ chức, và một định nghĩa về những gì cấu thành nên sự tuân thủ hoặc tư cách thành viên.

Học tập nghiên cứu

Một số ngành khoa học nghiên cứu hiện tượng tôn giáo: thần học, tôn giáo so sánh, lịch sử tôn giáo, nguồn gốc tiến hóa của tôn giáo, nhân chủng học về tôn giáo, tâm lý học về tôn giáo (bao gồm khoa học thần kinh về tôn giáo và tâm lý học tiến hóa về tôn giáo), luật và tôn giáo, và xã hội học về tôn giáo.

Daniel L. Pals đề cập đến tám học thuyết cổ điển về tôn giáo, tập trung vào các khía cạnh khác nhau của tôn giáo: thuyết vật linh và phép thuật của EB Tylor và JG Frazer; phương pháp phân tích tâm lý của Sigmund Freud; và xa hơn nữa là Émile Durkheim, Karl Marx, Max Weber, Mircea Eliade, EE Evans-Pritchard và Clifford Geertz.

Michael Stausberg đưa ra một cái nhìn tổng quan về các lý thuyết tôn giáo đương đại, bao gồm các phương pháp tiếp cận nhận thức và sinh học.

Các lý thuyết

Các lý thuyết xã hội học và nhân học về tôn giáo thường cố gắng giải thích nguồn gốc và chức năng của tôn giáo. Các lý thuyết này định nghĩa những gì chúng trình bày là đặc điểm chung của niềm tin và thực hành tôn giáo.

Nguồn gốc và sự phát triển

Nguồn gốc của tôn giáo vẫn chưa chắc chắn. Có một số lý thuyết về nguồn gốc tiếp theo của các hoạt động tôn giáo.

Theo các nhà nhân chủng học John Monaghan và Peter Just, “Nhiều tôn giáo lớn trên thế giới dường như đã bắt đầu như những phong trào phục hồi nào đó, vì tầm nhìn của một nhà tiên tri có sức lôi cuốn đã khơi dậy trí tưởng tượng của những người tìm kiếm một câu trả lời toàn diện hơn cho các vấn đề của họ so với những gì họ cảm thấy được cung cấp bởi các niềm tin hàng ngày. Những cá nhân có sức lôi cuốn đã xuất hiện ở nhiều thời điểm và địa điểm trên thế giới. Có vẻ như chìa khóa thành công lâu dài – và nhiều phong trào đến rồi đi mà không có nhiều tác động lâu dài – tương đối ít liên quan đến các nhà tiên tri, những người xuất hiện với tần suất đáng ngạc nhiên, mà liên quan nhiều hơn đến sự phát triển của một nhóm những người ủng hộ có khả năng thể chế hóa phong trào”.

Sự phát triển của tôn giáo đã diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau ở các nền văn hóa khác nhau. Một số tôn giáo nhấn mạnh vào đức tin, trong khi những tôn giáo khác nhấn mạnh vào việc thực hành. Một số tôn giáo tập trung vào trải nghiệm chủ quan của cá nhân tôn giáo, trong khi những tôn giáo khác coi các hoạt động của cộng đồng tôn giáo là quan trọng nhất. Một số tôn giáo tuyên bố là phổ quát, tin rằng luật lệ và vũ trụ quan của họ có tính ràng buộc đối với tất cả mọi người, trong khi những tôn giáo khác chỉ được thực hành bởi một nhóm được xác định chặt chẽ hoặc cục bộ. Ở nhiều nơi, tôn giáo đã gắn liền với các thể chế công cộng như giáo dục, bệnh viện, gia đình, chính phủ và hệ thống phân cấp chính trị.

Các nhà nhân chủng học John Monoghan và Peter Just cho rằng, “có vẻ như một điều mà tôn giáo hoặc niềm tin giúp chúng ta làm là giải quyết các vấn đề quan trọng, dai dẳng và không thể chịu đựng được của cuộc sống con người. Một cách quan trọng mà niềm tin tôn giáo thực hiện được điều này là cung cấp một tập hợp các ý tưởng về cách thức và lý do tại sao thế giới được hình thành, cho phép mọi người thích nghi với những lo lắng và đối phó với bất hạnh”.

Hệ thống văn hóa

Trong khi tôn giáo khó định nghĩa, một mô hình chuẩn về tôn giáo, được sử dụng trong các khóa học nghiên cứu tôn giáo, đã được Clifford Geertz đề xuất, người chỉ đơn giản gọi nó là “hệ thống văn hóa”. Một lời phê bình mô hình của Geertz của Talal Asad đã phân loại tôn giáo là “một phạm trù nhân học”. Tuy nhiên, phân loại năm phần của Richard Niebuhr (1894-1962) về mối quan hệ giữa Chúa Kitô và văn hóa chỉ ra rằng tôn giáo và văn hóa có thể được coi là hai hệ thống riêng biệt, mặc dù có một số tương tác.

Chủ nghĩa xây dựng xã hội

Một lý thuyết hàn lâm hiện đại về tôn giáo, chủ nghĩa xây dựng xã hội (social constructionism), cho rằng tôn giáo là một khái niệm hiện đại cho rằng mọi hoạt động thực hành và thờ cúng tâm linh đều tuân theo một mô hình tương tự như các tôn giáo Abraham như một hệ thống định hướng giúp giải thích thực tế và định nghĩa con người. Trong số những người ủng hộ chính của lý thuyết tôn giáo này có Daniel Dubuisson, Timothy Fitzgerald, Talal Asad và Jason Ānanda Josephson. Những người theo chủ nghĩa xây dựng xã hội cho rằng tôn giáo là một khái niệm hiện đại phát triển từ Kitô giáo và sau đó được áp dụng không phù hợp vào các nền văn hóa không phải phương Tây.

Khoa học nhận thức

Khoa học nhận thức về tôn giáo là nghiên cứu về tư tưởng và hành vi tôn giáo từ góc độ của khoa học nhận thức và tiến hóa. Lĩnh vực này sử dụng các phương pháp và lý thuyết từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm: tâm lý học nhận thức, tâm lý học tiến hóa, nhân chủng học nhận thức, trí tuệ nhân tạo, khoa học thần kinh nhận thức, sinh học thần kinh, động vật học và đạo đức học. Các học giả trong lĩnh vực này tìm cách giải thích cách thức tâm trí con người tiếp thu, tạo ra và truyền tải những tư tưởng, thực hành và sơ đồ tôn giáo bằng năng lực nhận thức thông thường.

Ảo giác và ảo tưởng liên quan đến nội dung tôn giáo xảy ra ở khoảng 60% số người mắc bệnh tâm thần phân liệt. Mặc dù con số này thay đổi tùy theo nền văn hóa, nhưng điều này đã dẫn đến các lý thuyết về một số hiện tượng tôn giáo có ảnh hưởng và mối liên hệ có thể có với các rối loạn tâm thần. Một số trải nghiệm tiên tri phù hợp với các triệu chứng loạn thần, mặc dù chẩn đoán hồi cứu là hầu như không thể. Các cơn tâm thần phân liệt cũng xảy ra ở những người không tin vào thần thánh.

Nội dung tôn giáo cũng phổ biến trong bệnh động kinh thùy thái dương và rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Nội dung vô thần cũng được cho là phổ biến với bệnh động kinh thùy thái dương.

Chủ nghĩa so sánh

Tôn giáo so sánh là nhánh nghiên cứu về tôn giáo liên quan đến việc so sánh có hệ thống các học thuyết và thực hành của các tôn giáo trên thế giới. Nhìn chung, nghiên cứu so sánh về tôn giáo mang lại sự hiểu biết sâu sắc hơn về các mối quan tâm triết học cơ bản của tôn giáo như đạo đức, siêu hình học và bản chất và hình thức cứu rỗi. Nghiên cứu tài liệu như vậy có nghĩa là cung cấp cho một người sự hiểu biết phong phú hơn và tinh vi hơn về các tín ngưỡng và thực hành của con người liên quan đến sự thiêng liêng, huyền bí, tâm linh và thần thánh.

Trong lĩnh vực tôn giáo so sánh, sự phân loại địa lý chung của các tôn giáo chính trên thế giới bao gồm các tôn giáo Trung Đông (bao gồm Zoroastrianism và tôn giáo Iran), tôn giáo Ấn Độ, tôn giáo Đông Á, tôn giáo châu Phi, tôn giáo Mỹ, tôn giáo châu Đại Dương và tôn giáo Hy Lạp cổ điển.

Phân loại

Trong thế kỷ XIX và XX, việc thực hành học thuật về tôn giáo so sánh đã chia niềm tin tôn giáo thành các phạm trù được xác định về mặt triết học gọi là tôn giáo thế giới. Một số học giả nghiên cứu chủ đề này đã chia tôn giáo thành ba loại lớn:

– Tôn giáo thế giới (world religions), một thuật ngữ chỉ các tôn giáo xuyên văn hóa, quốc tế;

– Tôn giáo bản địa (indigenous religions), đề cập đến các nhóm tôn giáo nhỏ hơn, đặc thù về văn hóa hoặc đặc thù về quốc gia; và

– Các phong trào tôn giáo mới (new religious movements), đề cập đến các tôn giáo mới phát triển gần đây.

Một số học giả gần đây đã lập luận rằng không phải tất cả các loại tôn giáo đều nhất thiết phải tách biệt nhau bởi các triết lý loại trừ lẫn nhau, và hơn nữa, việc gán một thực hành cho một triết lý nhất định, hoặc thậm chí gọi một thực hành nhất định là tôn giáo, thay vì bản chất văn hóa, chính trị hoặc xã hội, là có hạn. Tình trạng nghiên cứu tâm lý hiện tại về bản chất của tính tôn giáo cho thấy rằng tốt hơn là nên coi tôn giáo là một hiện tượng phần lớn bất biến cần được phân biệt với các chuẩn mực văn hóa (tức là tôn giáo).

Phân loại theo hình thái

Một số học giả tôn giáo phân loại tôn giáo là tôn giáo phổ quát tìm kiếm sự chấp nhận trên toàn thế giới và tích cực tìm kiếm những người cải đạo mới, chẳng hạn như Đức tin Baháʼí, Phật giáo, Cơ đốc giáo, Hồi giáo và đạo Jain, trong khi các tôn giáo dân tộc được xác định với một nhóm dân tộc cụ thể và không tìm kiếm những người cải đạo. Những người khác bác bỏ sự phân biệt này, chỉ ra rằng tất cả các thực hành tôn giáo, bất kể nguồn gốc triết học của chúng, đều mang tính sắc tộc vì chúng đến từ một nền văn hóa cụ thể.

Phân loại theo nhân khẩu học

Năm nhóm tôn giáo lớn nhất tính theo dân số thế giới, ước tính chiếm 5,8 tỷ người và 84% dân số, là Cơ đốc giáo, Hồi giáo, Phật giáo, Ấn giáo (với số lượng tương đối của Phật giáo và Ấn Độ giáo phụ thuộc vào mức độ đồng bộ hóa) và các tôn giáo dân gian truyền thống.

5 tôn giáo lớn nhất (2015):
– Thiên chúa giáo: 2,3 tỉ người (31%).
– Đạo Hồi: 1,8 tỉ người (24%).
– Ấn giáo: 1,1 tỉ người (15%).
– Phật giáo: 0,5 tỉ người (6,9%).
– Tôn giáo dân gian: 0,4 tỉ người (5,7%).
Tổng cộng: 6,1 tỉ người (83%).

Một cuộc thăm dò toàn cầu năm 2012 đã khảo sát 57 quốc gia và báo cáo rằng 59% dân số thế giới tự nhận là có tôn giáo, 23% không có tôn giáo, 13% là người vô thần tin chắc và cũng giảm 9% trong việc tự nhận là có tôn giáo khi so sánh với mức trung bình năm 2005 từ 39 quốc gia. Một cuộc thăm dò tiếp theo năm 2015 cho thấy 63% dân số thế giới tự nhận là có tôn giáo, 22% không có tôn giáo và 11% là người vô thần tin chắc. Trung bình, phụ nữ có tính tôn giáo cao hơn nam giới. Một số người theo nhiều tôn giáo hoặc nhiều nguyên tắc tôn giáo cùng một lúc, bất kể các nguyên tắc tôn giáo mà họ theo truyền thống có cho phép dung hợp tôn giáo hay không. Dân số không liên kết được dự đoán sẽ giảm, ngay cả khi tính đến tỷ lệ không liên kết, do sự khác biệt về tỷ lệ sinh.

Các học giả đã chỉ ra rằng lòng tôn giáo toàn cầu có thể đang gia tăng do các quốc gia tôn giáo có tỷ lệ sinh cao hơn nói chung.

Tôn giáo cụ thể

Áp-ra-ham

Tôn giáo Áp-ra-ham là tôn giáo độc thần tin rằng họ có nguồn gốc từ Áp-ra-ham.

Do Thái giáo

Do Thái giáo (Judaism) là tôn giáo lâu đời nhất của Áp-ra-ham, có nguồn gốc từ người dân Israel và Giu-đa cổ đại. Kinh Torah là văn bản nền tảng của nó và là một phần của văn bản lớn hơn được gọi là Kinh thánh Tanakh hoặc tiếng Do Thái. Nó được bổ sung bằng truyền thống truyền miệng, được ghi lại dưới dạng văn bản trong các văn bản sau này như Midrash và Talmud. Do Thái giáo bao gồm rất nhiều văn bản, thực hành, quan điểm thần học và các hình thức tổ chức. Trong Do Thái giáo có nhiều phong trào khác nhau, hầu hết đều xuất phát từ Do Thái giáo Rabbinic, cho rằng Đức Chúa Trời đã tiết lộ luật pháp và điều răn của mình cho Môi-se trên Núi Sinai dưới hình thức Kinh Torah cả bằng văn bản và bằng miệng; về mặt lịch sử, khẳng định này đã bị nhiều nhóm khác nhau thách thức. Người Do Thái bị phân tán sau khi Đền thờ ở Jerusalem bị phá hủy vào năm 70 CN. Ngày nay có khoảng 13 triệu người Do Thái, khoảng 40% sống ở Israel và 40% ở Hoa Kỳ. Các phong trào tôn giáo lớn nhất của người Do Thái là Do Thái giáo Chính thống (Do Thái giáo Haredi và Do Thái giáo Chính thống hiện đại), Do Thái giáo Bảo thủ và Do Thái giáo Cải cách.

Cơ đốc giáo

Cơ đốc giáo (Christianity) dựa trên cuộc đời và những lời dạy của Chúa Giêsu thành Nazareth (thế kỷ I) như được trình bày trong Tân Ước. Đức tin Kitô giáo về cơ bản là niềm tin vào Chúa Giêsu là Đấng Kitô, Con Thiên Chúa, và là Đấng Cứu Độ và là Chúa. Hầu hết tất cả các Cơ đốc nhân đều tin vào Chúa Ba Ngôi, dạy về sự hợp nhất của Chúa Cha, Chúa Con (Chúa Giêsu Kitô) và Chúa Thánh Thần như ba ngôi vị trong một Thiên Chúa. Hầu hết các Kitô hữu có thể mô tả đức tin của họ bằng Kinh Tin Kính Nicea. Là tôn giáo của Đế quốc Byzantine trong thiên niên kỷ thứ nhất và của Tây Âu trong thời kỳ thuộc địa, Kitô giáo đã được truyền bá khắp thế giới thông qua công việc truyền giáo. Đây là tôn giáo lớn nhất thế giới, với khoảng 2,3 tỷ tín đồ tính đến năm 2015. Cơ đốc giáo có sự phân chia chính theo số lượng tín đồ:
– Giáo hội Công giáo (Catholic Church), do Giám mục Rôma và các giám mục trên toàn thế giới hiệp thông với ngài, lãnh đạo, là sự hiệp thông của 24 Giáo hội sui iuris, bao gồm Giáo hội Latinh và 23 giáo hội Công giáo Đông phương, chẳng hạn như Giáo hội Công giáo Maronite.
– Kitô giáo Đông phương (Eastern Christianity), bao gồm Chính thống giáo Đông phương (Eastern Orthodoxy), Chính thống giáo phương Đông (Oriental Orthodoxy) và Giáo hội phương Đông (Church of the East).
– Đạo Tin lành (Protestantism), tách khỏi Giáo hội Công giáo trong cuộc Cải cách Tin lành thế kỷ XVI và bị chia thành hàng nghìn giáo phái. Các nhánh chính của Đạo Tin Lành bao gồm Anh giáo, Báp-tít, Chủ nghĩa Calvin, Chủ nghĩa Luther và Chủ nghĩa Giám lý, mặc dù mỗi nhánh này có nhiều giáo phái hoặc nhóm khác nhau.

Ngoài ra còn có các nhóm nhỏ hơn, bao gồm:
– Chủ nghĩa Phục hồi (Restorationism), niềm tin rằng Cơ đốc giáo nên được khôi phục (trái ngược với cải cách) dọc theo những gì đã biết về nhà thờ sơ khai các sứ đồ.
– Phong trào Thánh hữu Ngày sau (Latter-day Saint movement) do Joseph Smith sáng lập vào cuối những năm 1820.
– Nhân Chứng Giê-hô-va (Jehovah’s Witnesses), được thành lập vào cuối những năm 1870 bởi Charles Taze Russell.
– Nhà hiện sinh Kitô giáo (Christian Existentialist).

Hồi giáo

Hồi giáo (Islam) là một tôn giáo độc thần dựa trên Kinh Qur’an, một trong những cuốn sách thánh mà người Hồi giáo coi là do Chúa mặc khải, và dựa trên những lời dạy (hadith) của nhà tiên tri Hồi giáo Muhammad, một nhân vật chính trị và tôn giáo lớn của thế kỷ VII sau Công nguyên. Hồi giáo dựa trên sự thống nhất của tất cả các triết lý tôn giáo và chấp nhận tất cả các nhà tiên tri Abraham của Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và các tôn giáo Abraham khác trước Muhammad. Đây là tôn giáo được thực hành rộng rãi nhất ở Đông Nam Á, Bắc Phi, Tây Á và Trung Á, trong khi các quốc gia có đa số người Hồi giáo cũng tồn tại ở một số vùng Nam Á, Châu Phi cận Sahara và Đông Nam Âu. Ngoài ra còn có một số nước cộng hòa Hồi giáo, bao gồm Iran, Pakistan, Mauritania và Afghanistan. Với khoảng 1,8 tỷ tín đồ (2015), gần một phần tư dân số thế giới là người Hồi giáo.
– Hồi giáo Sunni là giáo phái lớn nhất trong Hồi giáo và tuân theo Kinh Qur’an, ahadith (số nhiều của Hadith) ghi lại sunnah, đồng thời nhấn mạnh vào sahabah.
– Hồi giáo Shia là giáo phái Hồi giáo lớn thứ hai và những người theo đạo này tin rằng Ali đã kế vị Muhammad và nhấn mạnh hơn nữa vào gia đình của Muhammad.
– Ngoài ra còn có các phong trào phục hưng Hồi giáo như Muwahhidism và Salafism.

Các giáo phái Hồi giáo khác bao gồm Quốc gia Hồi giáo, Ibadi, Sufism, Kinh Qur’an, Mahdavia, Ahmadiyya và những người Hồi giáo phi giáo phái. Wahhabism là trường phái tư tưởng Hồi giáo thống trị ở Vương quốc Ả Rập Saudi.

Tôn giáo khác

Trong khi Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và Hồi giáo thường được coi là ba tôn giáo duy nhất có nguồn gốc từ Abraham, thì cũng có những truyền thống nhỏ hơn và mới hơn cũng tuyên bố như vậy.

Ví dụ: Tín ngưỡng Baháʼí là một phong trào tôn giáo mới có mối liên hệ với các tôn giáo lớn của Áp-ra-ham cũng như các tôn giáo khác (ví dụ: triết học phương Đông). Được thành lập ở Iran thế kỷ XIX, nó dạy về sự thống nhất của tất cả các triết lý tôn giáo và chấp nhận tất cả các nhà tiên tri của Do Thái giáo, Cơ đốc giáo và Hồi giáo cũng như các nhà tiên tri bổ sung (Đức Phật, Mahavira), bao gồm cả người sáng lập Bahá’u’lláh. Nó là một nhánh của Bábism. Một trong những bộ phận của nó là Đức tin Baháʼí Chính thống.

Ngay cả các nhóm Abraham nhỏ hơn trong khu vực cũng tồn tại, bao gồm Chủ nghĩa Samaritan (chủ yếu ở Israel và Nhà nước Palestine), phong trào Rastafari (chủ yếu ở Jamaica) và Druze (chủ yếu ở Syria, Lebanon và Israel). Tín ngưỡng Druze ban đầu được phát triển từ chủ nghĩa Isma’il, và đôi khi nó được một số nhà chức trách Hồi giáo coi là một trường phái Hồi giáo, nhưng bản thân Druze không tự nhận mình là người Hồi giáo. Chủ nghĩa Mandae, đôi khi còn được gọi là Chủ nghĩa Sabian (theo tên những người Sabian bí ẩn được đề cập trong Kinh Qur’an, một cái tên trong lịch sử được một số nhóm tôn giáo tuyên bố), là một tôn giáo ngộ đạo (gnostic), độc thần và dân tộc. Các tín đồ của nó, người Mandaeans, coi John the Baptist là nhà tiên tri chính của họ. Người Mandaeans là những người Ngộ đạo cuối cùng còn sống sót từ thời cổ đại.     

Đông Á

Các tôn giáo Đông Á (còn gọi là tôn giáo Viễn Đông hay Đạo giáo) bao gồm một số tôn giáo ở Đông Á sử dụng khái niệm Đạo (trong tiếng Trung), Dō (trong tiếng Nhật hoặc tiếng Hàn) hoặc Đạo (trong tiếng Việt). Chúng bao gồm:

Đạo giáo (Taoism) và Nho giáo (Confucianism)

Đạo giáo và Nho giáo, cũng như tôn giáo Hàn Quốc, Việt Nam và Nhật Bản chịu ảnh hưởng của tư tưởng Trung Quốc.

Tôn giáo nhân dân

Tôn giáo dân gian Trung Quốc: các tôn giáo bản địa của người Hán, hay nói cách hoán dụ, của tất cả các nhóm dân cư trong phạm vi văn hóa Trung Quốc. Nó bao gồm sự đồng bộ của Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo, Vô giáo, cũng như nhiều phong trào tôn giáo mới như Chen Tao, Pháp Luân Công và Yiguandao.

Các tôn giáo dân gian và tôn giáo mới khác của Đông Á và Đông Nam Á như Shaman giáo Hàn Quốc, Chondogyo và Jeung San Do ở Hàn Quốc; tôn giáo dân gian bản địa Philippines ở Philippines; Thần đạo, Shugendo, tôn giáo Ryukyuan và các tôn giáo mới của Nhật Bản ở Nhật Bản; Satsana Phi ở Lào; tôn giáo dân gian Việt Nam và Cao Đài, Hòa Hảo ở Việt Nam.

Các tôn giáo ở Ấn Độ

Các tôn giáo Ấn Độ được thực hành hoặc được thành lập ở tiểu lục địa Ấn Độ. Đôi khi chúng được phân loại là các tôn giáo theo giáo lý, vì tất cả đều có giáo lý, luật cụ thể về thực tại và các bổn phận được mong đợi theo tôn giáo.

Đạo Hindu (Hinduism) hay Ấn giáo

Ấn giáo còn được gọi là Pháp Vaidika (Vaidika Dharma), pháp của kinh Vệ Đà, mặc dù nhiều học viên gọi tôn giáo của họ là Pháp Sanātana (“Pháp vĩnh cửu”) đề cập đến ý tưởng rằng nguồn gốc của nó nằm ngoài lịch sử loài người. Vaidika Dharma là một synecdoche mô tả các triết lý tương tự của Vaishnavism, Shaivism và các nhóm liên quan được thực hành hoặc thành lập ở tiểu lục địa Ấn Độ. Các khái niệm chung mà hầu hết chúng đều có chung bao gồm nghiệp báo, đẳng cấp, tái sinh, thần chú, thần chú và darśana. Các vị thần trong Ấn giáo được gọi là Deva (nam tính) và Devi (nữ tính). Các vị thần chính bao gồm Vishnu, Lakshmi, Shiva, Parvati, Brahma và Saraswati. Những vị thần này có những tính cách riêng biệt và phức tạp nhưng thường được coi là những khía cạnh của cùng một Thực tại Tối thượng được gọi là Brahman. Ấn giáo là một trong những hệ thống tín ngưỡng tôn giáo cổ xưa nhất vẫn còn hoạt động, có nguồn gốc từ thời tiền sử. Vì vậy, Ấn giáo được coi là tôn giáo lâu đời nhất trên thế giới.

Đạo Kỳ Na (Jainism)

Đạo Kỳ Na, chủ yếu được giảng dạy bởi Rishabhanatha (người sáng lập ahimsa) là một tôn giáo cổ xưa của Ấn Độ quy định con đường bất bạo động, chân lý và đa diện cho mọi dạng sinh vật trong vũ trụ này; điều này giúp họ loại bỏ tất cả các nghiệp báo (karmas), và do đó đạt được tự do khỏi vòng sinh tử (saṃsāra), tức là đạt được niết bàn (nirvana). Tín đồ Kỳ Na được tìm thấy chủ yếu ở Ấn Độ. Theo Dundas, bên ngoài truyền thống Kỳ Na, các nhà sử học xác định niên đại của Mahavira là cùng thời với Đức Phật vào thế kỷ V TCN, và theo đó là Parshvanatha lịch sử, dựa trên khoảng cách 250 năm, được đặt vào thế kỷ VIII hoặc VII TCN:

– Đạo Kỳ Na Digambara (hay còn gọi là sky-clad (không mặc đồ)) chủ yếu được thực hành ở Nam Ấn Độ. Sách thánh của họ là Pravachanasara và Samayasara do các nhà tiên tri Kundakunda và Amritchandra viết vì giáo luật gốc của họ đã bị thất lạc.

– Đạo Kỳ Na Shwetambara (hay đạo mặc đồ trắng) chủ yếu được thực hành ở Tây Ấn Độ. Sách thánh của họ là Jain Agamas, do nhà tiên tri Sthulibhadra của họ viết.

Phật giáo

Phật giáo được thành lập bởi Siddhartha Gautama vào thế kỷ V TCN. Các Phật tử thường đồng ý rằng Gotama nhằm mục đích giúp chúng sinh chấm dứt đau khổ (dukkha) bằng cách hiểu bản chất thực sự của các hiện tượng, từ đó thoát khỏi vòng đau khổ và tái sinh (saṃsāra), nghĩa là đạt được niết bàn.

– Phật giáo Nguyên thủy (Theravada), được thực hành chủ yếu ở Sri Lanka và Đông Nam Á cùng với tôn giáo dân gian, có một số đặc điểm chung với các tôn giáo Ấn Độ. Nó dựa trên một bộ sưu tập lớn các văn bản được gọi là Pali Canon.

– Phật giáo Đại thừa (Mahayana hay Great Vehicle), theo đó có vô số học thuyết đã trở nên nổi bật ở Trung Quốc và vẫn còn phù hợp ở Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản và ở mức độ thấp hơn ở Châu Âu và Hoa Kỳ. Phật giáo Đại thừa bao gồm các giáo lý khác nhau như Thiền, Tịnh độ và Soka Gakkai.

– Phật giáo Kim Cương thừa (Vajrayana) xuất hiện lần đầu tiên ở Ấn Độ vào thế kỷ III CN. Nó hiện nổi bật nhất ở khu vực Himalaya và trải rộng khắp châu Á.

– Hai giáo phái Phật giáo mới đáng chú ý là Hòa Hảo và Navayana (phong trào Phật giáo Dalit), được phát triển riêng biệt vào thế kỷ XX.

Đạo Sikh

Đạo Sikh là một tôn giáo toàn thần được thành lập dựa trên lời dạy của Guru Nanak và 10 vị đạo sư Sikh kế tiếp ở Punjab vào thế kỷ XV. Đây là tôn giáo có tổ chức lớn thứ năm trên thế giới, với khoảng 30 triệu người theo đạo Sikh. Người Sikh được kỳ vọng sẽ thể hiện những phẩm chất của một Sant-Sipāhī – một vị thánh-chiến sĩ, có khả năng kiểm soát những tệ nạn bên trong của mình và có thể liên tục đắm mình trong những đức tính được nêu rõ trong Guru Granth Sahib. Niềm tin chính của đạo Sikh là đức tin vào Waheguru – được thể hiện bằng cụm từ ik ōaṅkār, một hành động thiêng liêng của vũ trụ (Chúa), người ngự trị trong mọi thứ, cùng với một thực hành mà người Sikh được yêu cầu tham gia vào cải cách xã hội thông qua việc theo đuổi công lý cho tất cả con người.

Bản địa và dân gian

Tôn giáo bản địa hoặc tôn giáo dân gian đề cập đến một phạm trù rộng lớn của các tôn giáo truyền thống có thể được đặc trưng bởi shaman giáo (pháp sư), thuyết vật linh và thờ cúng tổ tiên, trong đó truyền thống có nghĩa là “bản địa, thứ là thổ dân hoặc nền tảng, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác…”. Đây là những tôn giáo có liên quan chặt chẽ với một nhóm người, dân tộc hoặc bộ lạc cụ thể; chúng thường không có tín điều chính thức hoặc văn bản thiêng liêng. Một số đức tin là hỗn hợp, kết hợp các tín ngưỡng và thực hành tôn giáo đa dạng.
– Tôn giáo thổ dân Úc.
– Tôn giáo dân gian của châu Mỹ: Tôn giáo của người Mỹ bản địa

Tôn giáo dân gian thường bị bỏ qua trong các cuộc khảo sát ngay cả ở những quốc gia mà chúng được thực hành rộng rãi, ví dụ như ở Trung Quốc.

Châu Phi truyền thống

Tôn giáo truyền thống châu Phi bao gồm các tín ngưỡng tôn giáo truyền thống của người dân ở châu Phi. Ở Tây Phi, các tôn giáo này bao gồm tôn giáo Akan, thần thoại Dahomey (Fon), thần thoại Efik, Odinani, tôn giáo Serer (A ƭat Roog) và tôn giáo Yoruba, trong khi thần thoại Bushongo, thần thoại Mbuti (Pygmy), thần thoại Lugbara, tôn giáo Dinka và thần thoại Lotuko đến từ miền trung châu Phi. Các truyền thống Nam Phi bao gồm thần thoại Akamba, thần thoại Masai, thần thoại Malagasy, tôn giáo San, thần thoại Lozi, thần thoại Tumbuka và thần thoại Zulu. Thần thoại Bantu được tìm thấy trên khắp miền trung, đông nam và nam châu Phi. Ở bắc Phi, các truyền thống này bao gồm Berber và Ai Cập cổ đại.

Ngoài ra còn có các tôn giáo hải ngoại đáng chú ý của người châu Phi được thực hành ở châu Mỹ, chẳng hạn như Santeria, Candomble, Vodun, Lucumi, Umbanda và Macumba.

Tôn giáo Iran

Tôn giáo Iran là những tôn giáo cổ xưa có nguồn gốc từ trước thời kỳ Hồi giáo hóa Đại Iran. Ngày nay những tôn giáo này chỉ được thực hành bởi thiểu số.

Đạo Zoroastrian dựa trên lời dạy của nhà tiên tri Zoroaster vào thế kỷ VI TCN. Tín đồ Zoroastrian tôn thờ đấng sáng tạo Ahura Mazda. Trong đạo Zoroastrian, thiện và ác có nguồn gốc riêng biệt, với cái ác cố gắng phá hủy sự sáng tạo của Mazda, và cái thiện cố gắng duy trì nó.

Tôn giáo của người Kurd bao gồm tín ngưỡng truyền thống của người Yazidi, Alevi và Ahl-e Haqq. Đôi khi chúng được dán nhãn chủ nghĩa Yazdân.

Phong trào tôn giáo mới

– Đức tin Baháʼí dạy về sự thống nhất của tất cả các triết lý tôn giáo.

– Cao Đài là một tôn giáo hỗn hợp, độc thần, được thành lập tại Việt Nam vào năm 1926.

– Eckankar là một tôn giáo phiếm thần với mục đích biến Chúa thành hiện thực hàng ngày trong cuộc sống của một người.

– Chủ nghĩa hưởng lạc là một triết lý Hy Lạp được nhiều người thực hành nó coi là một loại bản sắc tôn giáo (đôi khi phi thần học). Nó có kinh thánh riêng, “lễ lẽ phải” hàng tháng vào ngày 20 và coi tình bạn là điều thiêng liêng.

– Các phong trào cải cách Ấn giáo, chẳng hạn như Ayyavazhi, Swaminarayan Faith và Ananda Marga, là những ví dụ về các phong trào tôn giáo mới trong tôn giáo Ấn Độ.

– Tôn giáo mới của Nhật Bản (shinshukyo) là một phạm trù chung cho nhiều phong trào tôn giáo khác nhau được thành lập ở Nhật Bản từ thế kỷ XIX. Những phong trào này hầu như không có điểm chung nào ngoại trừ nơi thành lập của chúng. Các phong trào tôn giáo lớn nhất tập trung ở Nhật Bản bao gồm Soka Gakkai, Tenrikyo và Seicho-No-Ie cùng hàng trăm nhóm nhỏ hơn.

– Nhân chứng Giê-hô-va, một phong trào Cải cách Cơ đốc giáo không theo thuyết Chúa Ba Ngôi đôi khi được mô tả là theo thuyết thiên niên kỷ.

– Đạo Neo-Druid là một tôn giáo thúc đẩy sự hòa hợp với thiên nhiên, được đặt theo tên nhưng không nhất thiết phải liên quan đến các druid thời đồ sắt.

– Các phong trào ngoại giáo hiện đại cố gắng tái tạo hoặc phục hồi các tập tục ngoại giáo cổ xưa, chẳng hạn như tà giáo, chủ nghĩa Hy Lạp và chủ nghĩa Kemetic

– Đạo Noahid là một hệ tư tưởng độc thần dựa trên Bảy điều luật của Noah và những cách giải thích truyền thống của họ trong Do Thái giáo Rabbinic.

– Một số hình thức tôn giáo nhại lại hoặc tôn giáo dựa trên tiểu thuyết như Chủ nghĩa Jedi, Chủ nghĩa Pastafarian, Chủ nghĩa Dudeism, “tôn giáo Tolkien” và những hình thức khác thường phát triển các tác phẩm, truyền thống và biểu hiện văn hóa của riêng họ và cuối cùng hành xử giống như các tôn giáo truyền thống.

– Chủ nghĩa Satan là một phạm trù tôn giáo rộng lớn, chẳng hạn như tôn thờ Satan như một vị thần (Chủ nghĩa Satan hữu thần) hoặc sử dụng Satan như một biểu tượng của xác thịt và các giá trị trần thế (Chủ nghĩa Satan LaVeyan và Đền thờ Satan).

– Scientology là một phong trào được định nghĩa là một giáo phái, một trò lừa đảo, một doanh nghiệp thương mại hoặc là một phong trào tôn giáo mới. Khung thần thoại của nó tương tự như một giáo phái UFO và bao gồm các tài liệu tham khảo về người ngoài hành tinh, nhưng được giữ bí mật với hầu hết những người theo. Nó tính phí cho hoạt động chính của mình, được gọi là kiểm toán, vì vậy đôi khi được coi là một doanh nghiệp thương mại.

– Các tôn giáo UFO trong đó các thực thể ngoài hành tinh là một yếu tố của niềm tin, chẳng hạn như Raëlism, Aetherius Society và Thông điệp mới từ Chúa của Marshall Vian Summers

– Chủ nghĩa Đơn vị luận phổ quát là một tôn giáo đặc trưng bởi sự ủng hộ cho việc tìm kiếm chân lý và ý nghĩa một cách tự do và có trách nhiệm, và không có tín điều hay thần học nào được chấp nhận.

– Wicca là một tôn giáo tân ngoại giáo được phổ biến lần đầu tiên vào năm 1954 bởi công chức người Anh Gerald Gardner, liên quan đến việc thờ cúng một vị thần và nữ thần.

Các khía cạnh liên quan

Pháp luật

Nghiên cứu về luật pháp và tôn giáo là một lĩnh vực tương đối mới, với hàng nghìn học giả tham gia vào các trường luật và các khoa học thuật bao gồm khoa học chính trị, tôn giáo và lịch sử kể từ năm 1980. Các học giả trong lĩnh vực này không chỉ tập trung vào các vấn đề pháp lý nghiêm ngặt về tự do tôn giáo hoặc không chính thống, mà còn nghiên cứu các tôn giáo vì chúng đủ tiêu chuẩn thông qua các diễn ngôn tư pháp hoặc hiểu biết pháp lý về các hiện tượng tôn giáo. Những người theo chủ nghĩa nhìn vào giáo luật, luật tự nhiên và luật tiểu bang, thường ở góc độ so sánh. Các chuyên gia đã khám phá các chủ đề trong lịch sử phương Tây liên quan đến Cơ đốc giáo, công lý và lòng thương xót, luật lệ và công bằng, kỷ luật và tình yêu. Các chủ đề được quan tâm chung bao gồm hôn nhân và gia đình và nhân quyền. Ngoài Kitô giáo, các học giả đã xem xét các mối liên hệ giữa luật pháp và tôn giáo ở Trung Đông theo đạo Hồi và La Mã ngoại đạo.

Các nghiên cứu tập trung vào sự thế tục hóa. Đặc biệt, vấn đề đeo biểu tượng tôn giáo ở nơi công cộng, chẳng hạn như khăn trùm đầu bị cấm ở các trường học Pháp, đã nhận được sự quan tâm của giới học giả trong bối cảnh nhân quyền và chủ nghĩa nữ quyền.

Khoa học

Khoa học thừa nhận lý trí và bằng chứng thực nghiệm; và tôn giáo bao gồm sự mặc khải, đức tin và sự thiêng liêng trong khi cũng thừa nhận các giải thích triết học và siêu hình liên quan đến việc nghiên cứu vũ trụ. Cả khoa học và tôn giáo đều không phải là khối thống nhất, vô thời gian hoặc tĩnh tại vì cả hai đều là những nỗ lực xã hội và văn hóa phức tạp đã thay đổi theo thời gian trên khắp các ngôn ngữ và nền văn hóa.

Các khái niệm về khoa học và tôn giáo là một phát minh gần đây: thuật ngữ tôn giáo xuất hiện vào thế kỷ XVII giữa thời kỳ thuộc địa hóa và toàn cầu hóa cũng như cuộc Cải cách Tin lành. Thuật ngữ khoa học xuất hiện vào thế kỷ XIX trong triết học tự nhiên trong nỗ lực định nghĩa hẹp những người nghiên cứu tự nhiên (khoa học tự nhiên), và cụm từ tôn giáo và khoa học xuất hiện vào thế kỷ XIX do sự cụ thể hóa của cả hai khái niệm. Vào thế kỷ XIX, các thuật ngữ Phật giáo, Ấn giáo, Đạo giáo và Nho giáo lần đầu tiên xuất hiện. Trong thế giới cổ đại và trung cổ, nguồn gốc tiếng Latin từ nguyên của cả khoa học (scientia) và tôn giáo (religio) được hiểu là những phẩm chất bên trong của cá nhân hoặc đức tính, không bao giờ là học thuyết, thực hành hoặc nguồn kiến ​​​​thức thực tế.

Nhìn chung, phương pháp khoa học thu thập kiến ​​thức bằng cách kiểm tra các giả thuyết để phát triển các lý thuyết thông qua việc làm sáng tỏ các sự kiện hoặc đánh giá bằng các thí nghiệm và do đó chỉ trả lời các câu hỏi vũ trụ học về vũ trụ có thể quan sát và đo lường được. Nó phát triển các lý thuyết về thế giới phù hợp nhất với bằng chứng quan sát được về mặt vật lý. Mọi kiến ​​thức khoa học đều phải trải qua quá trình tinh chỉnh sau này, hoặc thậm chí là bác bỏ, khi đối mặt với các bằng chứng bổ sung. Các lý thuyết khoa học có ưu thế áp đảo về bằng chứng thuận lợi thường được coi là các chân lý thực tế theo cách nói chung, chẳng hạn như các lý thuyết về thuyết tương đối rộng và chọn lọc tự nhiên để giải thích tương ứng các cơ chế của lực hấp dẫn và sự tiến hóa.

Tôn giáo không có phương pháp tự thân một phần vì tôn giáo xuất hiện theo thời gian từ các nền văn hóa đa dạng và đó là nỗ lực tìm kiếm ý nghĩa trên thế giới, đồng thời giải thích vị trí của nhân loại trong đó cũng như mối quan hệ với nó và với bất kỳ thực thể nào được thừa nhận. Về mặt thần học Cơ đốc giáo và những lẽ thật tối thượng, con người dựa vào lý trí, kinh nghiệm, kinh thánh và truyền thống để kiểm tra và đánh giá những gì họ trải nghiệm và những gì họ nên tin. Hơn nữa, các mô hình tôn giáo, sự hiểu biết và ẩn dụ cũng có thể được xem xét lại, cũng như các mô hình khoa học.

Về tôn giáo và khoa học, Albert Einstein tuyên bố (1940): “Vì khoa học chỉ có thể xác định chắc chắn cái gì là, chứ không phải cái gì nên là, và bên ngoài phạm vi giá trị của nó, mọi loại phán đoán vẫn cần thiết. Mặt khác, tôn giáo chỉ liên quan đến đánh giá về suy nghĩ và hành động của con người; nó không thể nói một cách chính đáng về các sự kiện và mối quan hệ giữa các sự kiện… Bây giờ, mặc dù bản thân các lĩnh vực tôn giáo và khoa học đã được phân biệt rõ ràng với nhau, tuy nhiên vẫn tồn tại giữa hai mối quan hệ tương hỗ và phụ thuộc mạnh mẽ. Mặc dù tôn giáo có thể là yếu tố quyết định các mục tiêu, tuy nhiên, nó đã học được từ khoa học, theo nghĩa rộng nhất, phương tiện nào sẽ góp phần đạt được các mục tiêu mà nó đã thiết lập”.

Đạo đức

Nhiều tôn giáo có các khuôn khổ giá trị liên quan đến hành vi cá nhân nhằm hướng dẫn các tín đồ xác định giữa đúng và sai. Chúng bao gồm Triple Jems của Kỳ Na giáo, Halacha của Do Thái giáo, Sharia của Hồi giáo, Giáo luật của Công giáo, Bát chánh đạo của Phật giáo, và những tư tưởng tốt, lời nói tốt và hành động tốt của Zoroastrianism, cùng những khái niệm khác.

Tôn giáo và đạo đức không đồng nghĩa. Mặc dù là “một giả định gần như tự động”, trong Kitô giáo, đạo đức có thể có cơ sở thế tục.

Việc nghiên cứu tôn giáo và đạo đức có thể gây tranh cãi do quan điểm đạo đức lấy dân tộc làm trung tâm, không phân biệt được lòng vị tha trong nhóm và ngoài nhóm, cũng như các định nghĩa không nhất quán về tôn giáo.

Chính trị

Sự va chạm

Tôn giáo đã có tác động đáng kể đến hệ thống chính trị ở nhiều quốc gia. Đáng chú ý, hầu hết các quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi đều áp dụng nhiều khía cạnh khác nhau của luật Hồi giáo Sharia. Một số quốc gia thậm chí còn tự định nghĩa mình theo các thuật ngữ tôn giáo, chẳng hạn như Cộng hòa Hồi giáo Iran. Do đó, luật Sharia ảnh hưởng đến 23% dân số toàn cầu, hay 1,57 tỷ người theo đạo Hồi. Tuy nhiên, tôn giáo cũng ảnh hưởng đến các quyết định chính trị ở nhiều nước phương Tây. Ví dụ, tại Hoa Kỳ, 51% cử tri sẽ ít có khả năng bỏ phiếu cho một ứng cử viên tổng thống không tin vào Chúa và chỉ có khả năng cao hơn 6%. Người theo đạo Thiên chúa chiếm 92% số thành viên của Quốc hội Hoa Kỳ, so với 71% công chúng nói chung (tính đến năm 2014). Đồng thời, trong khi 23% người lớn ở Hoa Kỳ không theo tôn giáo nào, thì chỉ có một thành viên của Quốc hội (Kyrsten Sinema, D-Arizona), hay 0,2% của cơ quan đó, tuyên bố không theo tôn giáo nào. Tuy nhiên, ở hầu hết các nước châu Âu, tôn giáo có ảnh hưởng nhỏ hơn nhiều đến chính trị mặc dù trước đây nó quan trọng hơn nhiều. Ví dụ, hôn nhân đồng giới và phá thai là bất hợp pháp ở nhiều nước châu Âu cho đến gần đây, theo học thuyết Cơ đốc giáo (thường là Công giáo). Một số nhà lãnh đạo châu Âu là người vô thần (ví dụ, cựu tổng thống Pháp Francois Hollande hoặc thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras). Ở châu Á, vai trò của tôn giáo khác nhau rất nhiều giữa các quốc gia. Ví dụ, Ấn Độ vẫn là một trong những quốc gia sùng đạo nhất và tôn giáo vẫn có tác động mạnh mẽ đến chính trị, vì những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu đã nhắm mục tiêu vào các nhóm thiểu số như người Hồi giáo và người Cơ đốc giáo, những người về mặt lịch sử thuộc về các đẳng cấp thấp hơn. Ngược lại, các quốc gia như Trung Quốc hoặc Nhật Bản phần lớn là thế tục và do đó tôn giáo có tác động nhỏ hơn nhiều đến chính trị.

Chủ nghĩa thế tục

Thế tục hóa là sự chuyển đổi chính trị của một xã hội từ sự đồng nhất chặt chẽ với các giá trị và thể chế của một tôn giáo cụ thể sang các giá trị phi tôn giáo và các thể chế thế tục. Mục đích của việc này thường là hiện đại hóa hoặc bảo vệ sự đa dạng tôn giáo của người dân.

Kinh tế học

Một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng có mối tương quan nghịch giữa lòng tôn giáo tự xác định và sự giàu có của các quốc gia. Nói cách khác, một quốc gia càng giàu có thì người dân ở đó càng ít có khả năng tự gọi mình là tôn giáo, bất kể từ này có ý nghĩa gì đối với họ (Nhiều người tự nhận mình là một phần của tôn giáo (không phải phi tôn giáo) nhưng không tự nhận mình là tôn giáo).

Nhà xã hội học và kinh tế chính trị Max Weber đã lập luận rằng các quốc gia theo đạo Tin lành Cơ đốc giáo giàu có hơn vì đạo đức nghề nghiệp Tin lành của họ. Theo một nghiên cứu từ năm 2015, những người theo đạo Cơ đốc nắm giữ khối lượng tài sản lớn nhất (chiếm 55% tổng tài sản thế giới), tiếp theo là người Hồi giáo (5,8%), người theo đạo Hindu (3,3%) và người Do Thái (1,1%). Theo cùng một nghiên cứu, người ta thấy rằng những người theo tôn giáo này nắm giữ khoảng 34,8% tổng tài sản toàn cầu (trong khi chỉ chiếm khoảng 20% ​​dân số thế giới, xem phần về phân loại).

Sức khỏe

Các nhà nghiên cứu của Mayo Clinic đã kiểm tra mối liên hệ giữa sự tham gia của tôn giáo và tâm linh với sức khỏe thể chất, sức khỏe tâm thần, chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe và các kết quả sức khỏe khác. Các tác giả báo cáo rằng: “Hầu hết các nghiên cứu đều chỉ ra rằng sự tham gia vào tôn giáo và tâm linh có liên quan đến kết quả sức khỏe tốt hơn, bao gồm tuổi thọ cao hơn, kỹ năng đối phó và chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe (ngay cả khi mắc bệnh nan y) và ít lo lắng, trầm cảm và tự tử hơn”.

Các tác giả của một nghiên cứu tiếp theo đã kết luận rằng ảnh hưởng của tôn giáo đối với sức khỏe phần lớn là có lợi, dựa trên việc xem xét các tài liệu liên quan. Theo học giả James W. Jones, một số nghiên cứu đã phát hiện ra “mối tương quan tích cực giữa niềm tin và thực hành tôn giáo với sức khỏe tinh thần, thể chất và tuổi thọ”.

Một phân tích dữ liệu từ Khảo sát xã hội chung Hoa Kỳ năm 1998, trong khi xác nhận rộng rãi rằng hoạt động tôn giáo có liên quan đến sức khỏe và hạnh phúc tốt hơn, cũng cho thấy rằng vai trò của các khía cạnh khác nhau của tâm linh/tôn giáo đối với sức khỏe khá phức tạp hơn. Kết quả cho thấy “có thể không phù hợp khi khái quát hóa những phát hiện về mối quan hệ giữa tâm linh/tôn giáo và sức khỏe từ hình thức tâm linh/tôn giáo này sang hình thức tâm linh/tôn giáo khác, giữa các giáo phái hoặc cho rằng các tác động là giống nhau đối với nam giới và phụ nữ.

Bạo lực

Các nhà phê bình như Hector Avalos, Regina Schwartz, Christopher Hitchens, và Richard Dawkins đã lập luận rằng các tôn giáo vốn có tính bạo lực và có hại cho xã hội bằng cách sử dụng bạo lực để thúc đẩy mục tiêu của họ, theo những cách được xác nhận và khai thác bởi những người lãnh đạo của họ. 

Nhà nhân chủng học Jack David Eller khẳng định rằng tôn giáo không phải là bản chất bạo lực, ông lập luận rằng “tôn giáo và bạo lực rõ ràng là tương thích, nhưng chúng không giống hệt nhau”. Ông khẳng định rằng “bạo lực không phải là yếu tố cần thiết cũng không phải là yếu tố độc quyền của tôn giáo” và rằng “hầu như mọi hình thức bạo lực tôn giáo đều có hệ quả phi tôn giáo”.

Sự hiến tế động vật

Một số (nhưng không phải tất cả) tôn giáo thực hành hiến tế động vật, nghi lễ giết và dâng một con vật để xoa dịu hoặc duy trì sự ưu ái với một vị thần. Nó đã bị cấm ở Ấn Độ.

Mê tín dị đoan

Những người ngoại đạo Hy Lạp và La Mã, những người coi mối quan hệ của họ với các vị thần theo nghĩa chính trị và xã hội, khinh thường những người liên tục run rẩy vì sợ hãi khi nghĩ đến các vị thần (deisidaimonia), giống như một nô lệ có thể sợ một ông chủ tàn ác và thất thường. Người La Mã gọi nỗi sợ các vị thần như vậy là superstitio. Nhà sử học Hy Lạp cổ đại Polybius đã mô tả mê tín ở La Mã cổ đại như một công cụ để duy trì sự gắn kết của Đế chế.

Sự mê tín đã được mô tả là sự thiết lập phi lý về nhân quả. Tôn giáo phức tạp hơn và thường bao gồm các thể chế xã hội và có khía cạnh đạo đức. Một số tôn giáo có thể bao gồm sự mê tín hoặc sử dụng tư duy ma thuật. Những người theo một tôn giáo đôi khi coi các tôn giáo khác là mê tín. Một số người vô thần, thần linh và những người hoài nghi coi niềm tin tôn giáo là mê tín.

Giáo hội Công giáo La Mã coi mê tín là tội lỗi theo nghĩa nó biểu thị sự thiếu tin tưởng vào sự quan phòng thiêng liêng của Chúa và, như vậy, là sự vi phạm điều răn đầu tiên trong Mười Điều Răn. Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo nêu rằng mê tín “theo một nghĩa nào đó đại diện cho sự thái quá sai trái của tôn giáo” (đoạn #2110). “Mê tín”, sách nói, “là sự sai lệch về cảm xúc tôn giáo và các thực hành mà cảm xúc này áp đặt. Nó thậm chí có thể ảnh hưởng đến sự thờ phượng mà chúng ta dành cho Chúa thật, ví dụ, khi một người gán một tầm quan trọng theo một cách nào đó là ma thuật cho một số thực hành hợp pháp hoặc cần thiết. Việc gán hiệu quả của những lời cầu nguyện hoặc các dấu hiệu bí tích cho việc thực hiện bên ngoài của chúng, ngoài các khuynh hướng bên trong mà chúng đòi hỏi là rơi vào mê tín. So sánh Matthew 23:16-22” (đoạn #2111).

Chủ nghĩa bất khả tri và chủ nghĩa vô thần

Các thuật ngữ vô thần (không tin vào các vị thần) và bất khả tri (niềm tin vào sự không thể biết được về sự tồn tại của các vị thần), mặc dù trái ngược hẳn với các giáo lý tôn giáo hữu thần (ví dụ như Cơ đốc giáo, Do Thái giáo và Hồi giáo), theo định nghĩa không có nghĩa là đối lập với tôn giáo. Từ trái nghĩa thực sự của tôn giáo là từ phi tôn giáo. Phi tôn giáo mô tả sự vắng mặt của bất kỳ tôn giáo nào; phản tôn giáo mô tả sự phản đối hoặc ác cảm tích cực đối với các tôn giáo nói chung. Có những tôn giáo (bao gồm Phật giáo và Đạo giáo) phân loại một số tín đồ của họ là bất khả tri, vô thần hoặc phi thần giáo. Ví dụ, ở Ấn Độ cổ đại, có những phong trào và truyền thống vô thần lớn (Nirīśvaravāda) bác bỏ kinh Vệ Đà, chẳng hạn như Ājīvika vô thần và Ajñana dạy thuyết bất khả tri.

Hợp tác liên tôn

Bởi vì tôn giáo vẫn tiếp tục được công nhận trong tư tưởng phương Tây là một động lực phổ quát, nhiều người thực hành tôn giáo đã hướng đến việc đoàn kết lại trong đối thoại liên tôn, hợp tác và xây dựng hòa bình tôn giáo. Cuộc đối thoại lớn đầu tiên là Nghị viện các tôn giáo thế giới tại Hội chợ thế giới Chicago năm 1893, khẳng định các giá trị phổ quát và sự công nhận tính đa dạng của các hoạt động giữa các nền văn hóa khác nhau. Thế kỷ XX đặc biệt hiệu quả trong việc sử dụng đối thoại liên tôn như một phương tiện giải quyết xung đột sắc tộc, chính trị hoặc thậm chí là xung đột tôn giáo, với sự hòa giải giữa Cơ đốc giáo và Do Thái giáo đại diện cho sự đảo ngược hoàn toàn trong thái độ của nhiều cộng đồng Cơ đốc giáo đối với người Do Thái.

Các sáng kiến ​​liên tôn gần đây bao gồm A Common Word, được phát động vào năm 2007 và tập trung vào việc đưa các nhà lãnh đạo Hồi giáo và Thiên chúa giáo lại với nhau, “Đối thoại thế giới C1”, sáng kiến ​​Nền tảng chung giữa Hồi giáo và Phật giáo, và “Tuần lễ hòa hợp liên tôn thế giới” do Liên Hợp Quốc tài trợ.

Văn hoá

Văn hóa và tôn giáo thường được coi là có mối quan hệ chặt chẽ. Paul Tillich coi tôn giáo là linh hồn của văn hóa và văn hóa là hình thức hoặc khuôn khổ của tôn giáo. Theo lời của ông: “Tôn giáo với tư cách là mối quan tâm cuối cùng là bản chất mang lại ý nghĩa của văn hóa, và văn hóa là tổng thể các hình thức mà mối quan tâm cơ bản của tôn giáo thể hiện. Tóm lại: tôn giáo là bản chất của văn hóa, văn hóa là hình thức của tôn giáo. Một sự cân nhắc như vậy chắc chắn ngăn cản việc thiết lập một chủ nghĩa nhị nguyên của tôn giáo và văn hóa. Mọi hành vi tôn giáo, không chỉ trong tôn giáo có tổ chức, mà còn trong chuyển động sâu sắc nhất của tâm hồn, đều được hình thành theo văn hóa”.

Tương tự, Ernst Troeltsch coi văn hóa là mảnh đất của tôn giáo và nghĩ rằng, do đó, việc cấy ghép một tôn giáo từ nền văn hóa nguyên thủy của nó sang một nền văn hóa nước ngoài sẽ thực sự giết chết nó giống như việc cấy một cái cây từ đất tự nhiên của nó sang một vùng đất xa lạ. sẽ giết nó. Tuy nhiên, đã có nhiều nỗ lực trong tình hình đa nguyên hiện đại nhằm phân biệt văn hóa với tôn giáo. Domenic Marbaniang đã lập luận rằng các yếu tố dựa trên niềm tin có tính chất siêu hình (tôn giáo) khác biệt với các yếu tố dựa trên tự nhiên và tự nhiên (văn hóa). Ví dụ, ngôn ngữ (với ngữ pháp của nó) là một yếu tố văn hóa trong khi việc thánh hóa ngôn ngữ trong đó một kinh điển tôn giáo cụ thể được viết ra thường là một thực hành tôn giáo. Điều tương tự cũng áp dụng cho âm nhạc và nghệ thuật.

Sự chỉ trích

Phê bình tôn giáo là phê bình các ý tưởng, chân lý hoặc việc thực hành tôn giáo, bao gồm cả những hàm ý chính trị và xã hội của nó./.

Bài viết được đề xuất

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *