Thống chế không quân (tiếng Anh – air marshal, viết tắt – Air Mshl hoặc AM) là cấp bậc sĩ quan không quân được một số lực lượng không quân sử dụng, có nguồn gốc từ Không quân Hoàng gia. Cấp bậc này được sử dụng bởi lực lượng không quân của nhiều quốc gia có ảnh hưởng lịch sử của Anh, bao gồm nhiều quốc gia Khối thịnh vượng chung. Cấp bậc này thường tương đương với phó đô đốc (vice admiral) hoặc trung tướng (lieutenant general).
Thống chế không quân là cấp trên trực tiếp của cấp phó thống chế không quân (air vice-marshal) và cấp dưới trực tiếp của cấp thống chế không quân trưởng ACM (air chief marshal). Các sĩ quan trong cấp bậc thống chế không quân thường giữ các chức vụ rất cao cấp như tổng tư lệnh của một lực lượng không quân hoặc một đội hình không quân lớn. Các sĩ quan trong cấp bậc thống chế không quân trưởng và phó thống chế không quân cũng được gọi chung là thống chế không quân (air marshals). Thỉnh thoảng, các sĩ quan không quân có cấp bậc thống chế được coi là thống chế không quân.
Vương quốc Anh
– Thống chế Không quân (Air Marshal)
– Quốc gia: Vương quốc Anh
– Chi nhánh quân vụ: Không lực Hoàng gia
– Viết tắt: Air Mshl/ AM
– Thứ hạng: ba sao
– Mã cấp bậc NATO: OF-8
– Hình thành: 01/8/1919
– Cấp bậc cao hơn tiếp theo: thống chế không quân (Air chief marshal)
– Cấp bậc thấp hơn tiếp theo: Phó Thống chế Không quân (Air vice-marshal)
– Cấp bậc tương đương: Trung tướng (Lieutenant-general)
– Phó Đô đốc (Vice-admiral).
Nguồn gốc
Trước khi áp dụng các cấp bậc quân hàm dành riêng cho RAF vào năm 1919, người ta đã đề xuất rằng RAF có thể sử dụng các cấp bậc sĩ quan của Hải quân Hoàng gia, với từ “không quân” được chèn vào trước cấp bậc quân hàm của hải quân. Ví dụ, cấp bậc sau này trở thành thống chế không quân (air marshal) sẽ là phó đô đốc không quân (air vice-admiral). Bộ Hải quân phản đối bất kỳ việc sử dụng nào các cấp bậc quân hàm của họ, bao gồm cả hình thức đã sửa đổi này, và do đó, một đề xuất thay thế đã được đưa ra: các cấp bậc sĩ quan không quân sẽ dựa trên thuật ngữ “ardian”, bắt nguồn từ sự kết hợp của các từ tiếng Gaelic có nghĩa là “chief” (thủ lĩnh, ard) và “bird” (chim, eun), với thuật ngữ “second ardian”
(ardian thứ hai) hoặc “wing ardian” (ardian cánh) được sử dụng cụ thể cho cấp bậc tương đương với phó đô đốc (vice-admiral) và trung tướng (lieutenant-general). Tuy nhiên, “air marshal” (thống chế không quân) được ưa chuộng hơn và đã được sử dụng kể từ khi được áp dụng vào tháng 8/1919. Ngài Hugh Trenchard, Tổng tham mưu trưởng Không quân (Chief of the Air Staff) đương nhiệm khi cấp bậc này được giới thiệu, đã trở thành thống chế không quân đầu tiên vào ngày 11/8/1919.
Phù hiệu, cờ chỉ huy và tấm biển sao của RAF
Phù hiệu cấp bậc bao gồm hai dải màu xanh nhạt hẹp (mỗi dải trên một dải đen rộng hơn một chút) trên một dải màu xanh nhạt trên một dải đen rộng. Nó được đeo ở tay áo dưới của quân phục hoặc trên vai của bộ đồ bay hoặc quân phục làm việc.
Cờ chỉ huy của thống chế không quân được xác định bằng một dải màu đỏ rộng duy nhất chạy ở giữa lá cờ.
Tấm biển sao trên xe của một thống chế không quân có khắc họa ba ngôi sao màu trắng (thống chế không quân tương đương với cấp bậc ba sao) trên nền màu xanh lam của không quân.
Úc
Không quân Úc đã áp dụng hệ thống cấp bậc của Không lực Hoàng gia RAF (Royal Air Force) vào ngày 9/11/1920 và cách sử dụng này được tiếp tục bởi đơn vị kế nhiệm, Không lực Hoàng gia Úc RAAF (Royal Australian Air Force). Tuy nhiên, cấp bậc thống chế không quân không được Lực lượng vũ trang Úc sử dụng cho đến năm 1940 khi Richard Williams, một sĩ quan RAAF, được thăng chức.
Ở Úc, có bốn chức danh dành cho thống chế không quân: Tổng tư lệnh Không quân (Chief of Air Force) và, khi do một sĩ quan không quân đảm nhiệm, Phó tổng tư lệnh Lực lượng Quốc phòng (Vice Chief of Defence Force), Tổng tư lệnh Tác chiến Liên hợp (Chief of Joint Operations) và Tổng tư lệnh Nhóm Phát triển Năng lực (Chief of Capability Development Group).
Canada
Không lực Hoàng gia Canada RCAF (Royal Canadian Air Force) sử dụng cấp bậc này cho đến khi Lực lượng Không quân Canada thống nhất vào năm 1968, khi các cấp bậc theo kiểu quân đội được thông qua và một thống chế không quân trở thành trung tướng (lieutenant-general). Trong cách sử dụng tiếng Pháp chính thức của Canada, cấp bậc là maréchal de l’air. Tổng tham mưu trưởng Không quân Canada thường giữ cấp bậc thống chế không quân.
Ấn Độ
Cấp bậc thống chế không quân là cấp bậc cao nhất trong Không quân Ấn Độ IAF (Indian Air Force), do Tổng tham mưu trưởng Không quân CAS (Chief of the Air Staff) nắm giữ từ năm 1947 đến năm 1966. Năm 1966, cấp bậc CAS được nâng lên thành thống chế không quân và ACM Arjan Singh trở thành CAS đầu tiên giữ cấp bậc bốn sao.
Namibia
Không quân Namibia đã áp dụng hệ thống cấp bậc của RAF vào năm 2010 trước đó đã sử dụng cấp bậc và phù hiệu của quân đội. Tuy nhiên, cấp bậc thống chế không quân không được sử dụng cho đến ngày 1/4/2020 khi Martin Pinehas được thăng cấp lên cấp bậc đó và được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh Lực lượng Phòng vệ Namibia.
New Zealand
Ở New Zealand, người đứng đầu lực lượng không quân giữ cấp bậc thấp hơn là phó thống chế không quân. Tuy nhiên, khi một sĩ quan không quân giữ chức vụ quân sự cấp cao của đất nước, Tổng tư lệnh Lực lượng Phòng vệ New Zealand, người đó được phong cấp bậc thống chế không quân. Tổng tư lệnh Lực lượng Phòng vệ hiện tại là một sĩ quan của RNZAF, Thống chế Không quân Tony Davies.
Các biến thể ngôn ngữ khác
Trong Không lực Brazil, cấp bậc cao nhất là Marechal-do-ar, một sĩ quan năm sao, có thể được dịch là “thống chế không quân” hoặc “thống chế của không quân”. Cấp bậc này tương đương với thống chế trong Quân đội Brazil hoặc thống chế của không quân ở những nơi khác.
Năm 1927, cấp bậc Luftmarsk (dịch là “thống chế không quân”) được Christian Førslev đề xuất là cấp bậc cho Tổng tư lệnh Không lực Hoàng gia Đan Mạch (Chief of the Royal Danish Air Force). Cấp bậc này tương đương với một thiếu tướng (major general)./.
Xem thêm:
SĨ QUAN KHÔNG QUÂN (Air officer)
THỐNG TƯỚNG KHÔNG LỰC (General of the Air Force)
THỐNG CHẾ KHÔNG LỰC (Marshal of the air force)
THỐNG CHẾ KHÔNG QUÂN TRƯỞNG (Air chief marshal)
PHÓ THỐNG CHẾ KHÔNG QUÂN (Air vice-marshal)
ĐỀ ĐỐC KHÔNG QUÂN (Air commodore)
