Chiến lược tổng thể (grand strategy) hay chiến lược cao (high strategy) là chiến lược của một quốc gia về cách thức sử dụng các phương tiện (quân sự và phi quân sự) để thúc đẩy và đạt được lợi ích quốc gia trong dài hạn. Các vấn đề của chiến lược tổng thể thường bao gồm việc lựa chọn học thuyết quân sự, cấu trúc lực lượng và liên minh, cũng như quan hệ kinh tế, hành vi ngoại giao và phương pháp khai thác hoặc huy động nguồn lực.
Ngược lại với chiến lược, chiến lược tổng thể bao gồm nhiều hơn các biện pháp quân sự (như biện pháp ngoại giao và kinh tế); không coi thành công chỉ là chiến thắng quân sự mà còn là theo đuổi mục tiêu hòa bình và thịnh vượng; và xem xét các mục tiêu và lợi ích dài hạn hơn là ngắn hạn.
Ngược lại với chính sách đối ngoại, chiến lược tổng thể nhấn mạnh đến những tác động quân sự của chính sách; xem xét chi phí lợi ích của chính sách, cũng như giới hạn về năng lực; thiết lập các ưu tiên; và đưa ra một kế hoạch thực tế thay vì một tập hợp các tham vọng và mong muốn. Lãnh đạo chính trị của một quốc gia thường chỉ đạo chiến lược tổng thể với sự tham gia của các quan chức quân sự cấp cao nhất. Việc phát triển chiến lược tổng thể của một quốc gia có thể kéo dài trong nhiều năm hoặc thậm chí nhiều thế hệ.
Nhiều nghiên cứu về chiến lược tổng thể tập trung vào Hoa Kỳ, quốc gia đã có một chiến lược tổng thể xoay quanh quyền tối cao, “tham gia sâu sắc” và/hoặc bá quyền tự do kể từ khi kết thúc Thế chiến II, đòi hỏi Hoa Kỳ phải duy trì ưu thế quân sự; duy trì một mạng lưới đồng minh rộng lớn (ví dụ như NATO, các liên minh song phương và các căn cứ quân sự nước ngoài của Hoa Kỳ); và tích hợp các quốc gia khác vào các tổ chức quốc tế do Hoa Kỳ thiết kế (như IMF, WTO/GATT và Ngân hàng Thế giới). Những người chỉ trích chiến lược tổng thể này, bao gồm những người ủng hộ cân bằng ngoài khơi (offshore balancing), tham gia có chọn lọc, kiềm chế và chủ nghĩa cô lập, lập luận rằng cần phải rút lui.
Daniel Assamah và Shaoyu Yuan thách thức quan niệm phổ biến rằng chỉ có các cường quốc mới có khả năng có các chiến lược tổng thể. Họ phát hiện ra rằng các quốc gia nhỏ hơn như Rwanda có thể và thực sự triển khai các nguồn lực quốc gia để ứng phó với các thách thức và cơ hội bên ngoài, đây là một đặc điểm của chiến lược tổng thể. Cách tiếp cận này chịu ảnh hưởng của ký ức lịch sử của quốc gia và liên quan đến sự tương tác phức tạp của các công cụ quân sự, kinh tế và ngoại giao được điều chỉnh theo bối cảnh cụ thể của Rwanda.
Định nghĩa
Không có định nghĩa nào được chấp nhận rộng rãi về chiến lược tổng thể. Một định nghĩa chung là chiến lược tổng thể là chiến lược của một quốc gia về cách thức các phương tiện (quân sự và phi quân sự) có thể được sử dụng để thúc đẩy và đạt được lợi ích quốc gia trong dài hạn. Chiến lược tổng thể mở rộng ý tưởng truyền thống về chiến lược theo ba cách:
– mở rộng chiến lược vượt ra ngoài các biện pháp quân sự để bao gồm các biện pháp ngoại giao, tài chính, kinh tế, thông tin…
– xem xét các lực lượng bên trong cũng như bên ngoài – tính đến cả các công cụ quyền lực khác nhau và các chính sách nội bộ cần thiết để thực hiện chúng (ví dụ như chế độ nghĩa vụ quân sự).
– bao gồm cả việc xem xét các giai đoạn thời bình ngoài thời chiến.
Các nhà tư tưởng có quan điểm khác nhau về việc liệu chiến lược tổng thể có nên phục vụ cho mục đích thúc đẩy hòa bình (như B.H. Liddell Hart nhấn mạnh) hay tăng cường an ninh của một quốc gia (như Barry Posen nhấn mạnh).
Nhà sử học quân sự người Anh B.H. Liddell Hart đã đóng vai trò có ảnh hưởng trong việc phổ biến khái niệm chiến lược tổng thể vào giữa thế kỷ XX. Các định nghĩa sau này có xu hướng dựa trên định nghĩa của ông. Ông định nghĩa chiến lược tổng thể như sau: “Thực hiện của chiến lược tổng thể (grand strategy hay higher strategy) là phối hợp và chỉ đạo mọi nguồn lực của một quốc gia, hoặc một nhóm quốc gia, hướng tới mục tiêu chính trị của cuộc chiến – mục tiêu được xác định bởi chính sách cơ bản.
Chiến lược tổng thể phải tính toán và phát triển các nguồn lực kinh tế và nhân lực của các quốc gia để duy trì các quân binh chủng. Cũng như các nguồn lực đạo đức – vì việc nuôi dưỡng tinh thần tự nguyện của người dân thường quan trọng như việc sở hữu các hình thức quyền lực cụ thể hơn. Chiến lược tổng thể cũng phải điều chỉnh việc phân bổ quyền lực giữa các quân binh chủng khác nhau, giữa các dịch vụ và ngành công nghiệp. Hơn nữa, sức mạnh chiến đấu chỉ là một trong những công cụ của chiến lược tổng thể – phải tính đến và áp dụng sức mạnh của áp lực tài chính, và không kém phần áp lực đạo đức, để làm suy yếu ý chí của đối thủ…
Hơn nữa, trong khi chân trời của chiến lược bị giới hạn bởi chiến tranh, chiến lược tổng thể nhìn xa hơn chiến tranh đến hòa bình sau đó. Nó không chỉ nên kết hợp các công cụ khác nhau, mà còn phải điều chỉnh việc sử dụng chúng để tránh gây tổn hại đến trạng thái hòa bình trong tương lai – vì sự an ninh và thịnh vượng của nó”.
Lịch sử
Vào thời cổ đại, từ “strategy” trong tiếng Hy Lạp ám chỉ đến các kỹ năng của một vị tướng. Đến thế kỷ VI, người Byzantine phân biệt giữa “strategy” (phương tiện mà một vị tướng bảo vệ quê hương và đánh bại kẻ thù) và “tactics” (khoa học về tổ chức quân đội). Hoàng đế Byzantine Leo VI đã phân biệt giữa hai thuật ngữ này trong tác phẩm Taktika của mình.
Trước Cách mạng Pháp, hầu hết các nhà tư tưởng viết về khoa học quân sự hơn là chiến lược tổng thể. Thuật ngữ chiến lược tổng thể lần đầu tiên xuất hiện ở Pháp vào thế kỷ XIX. Jacques Antoine Hippolyte, Comte de Guibert, đã viết một tác phẩm có ảnh hưởng, General Essay on Tactics, phân biệt giữa “tactics” (chiến thuật) và “grand tactics” (chiến thuật lớn) – mà các học giả ngày nay gọi là chiến lược tổng thể (grand strategy). Taktika của Hoàng đế Leo ngay sau đó đã được dịch sang tiếng Pháp và tiếng Đức, khiến hầu hết các nhà tư tưởng phân biệt giữa chiến thuật và chiến lược.
Carl von Clausewitz đã đề xuất trong một tác phẩm có ảnh hưởng rằng chính trị và chiến tranh có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Clausewitz định nghĩa chiến lược là “việc sử dụng các cuộc giao tranh cho mục đích của chiến tranh”. Antoine-Henri Jomini lập luận rằng vì bản chất chính trị là nội tại của chiến tranh nên có các loại chiến tranh khác nhau (ví dụ như chiến tranh tấn công, chiến tranh phòng thủ, chiến tranh vì lợi ích, chiến tranh có/không có đồng minh, chiến tranh can thiệp, chiến tranh chinh phục, chiến tranh dư luận, chiến tranh quốc gia, nội chiến) phải được tiến hành khác nhau, do đó tạo ra nhu cầu về một chiến lược tổng thể. Một số người cùng thời với Clausewitz và Jomini đã tranh cãi về mối liên hệ giữa chính trị và chiến tranh, lập luận rằng chính trị không còn quan trọng nữa khi chiến tranh đã bắt đầu.
Các định nghĩa hẹp, tương tự như của Clausewitz, rất phổ biến trong thế kỷ XIX. Vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX (đặc biệt là với các tác phẩm của B.H. Liddell Hart), một số tác giả đã mở rộng định nghĩa về chiến lược để chỉ việc phân phối và áp dụng các phương tiện quân sự để đạt được các mục tiêu chính sách. Đối với những nhà tư tưởng này, chiến lược tổng thể không chỉ khác với chiến lược tác chiến để giành chiến thắng trong một trận chiến cụ thể mà còn bao gồm cả chính sách thời bình và thời chiến. Đối với họ, chiến lược tổng thể phải hoạt động trong nhiều thập kỷ (hoặc lâu hơn) và không nên dừng lại khi chiến tranh kết thúc hoặc bắt đầu khi chiến tranh bắt đầu.
Vào thế kỷ XX, một số nhà tư tưởng cho rằng mọi cách hành động (chính trị, kinh tế, quân sự, văn hóa) đều được coi là chiến lược tổng thể trong thời đại chiến tranh toàn diện. Tuy nhiên, hầu hết các định nghĩa đều thấy sự phân công lao động giữa các hành động của các nhà lãnh đạo chính trị và hành động của quân đội thực hiện.
Theo Helmuth von Moltke, nhiệm vụ ban đầu của chiến lược là phục vụ chính trị và nhiệm vụ tiếp theo là chuẩn bị phương tiện để tiến hành chiến tranh. Tuy nhiên, Moltke đã cảnh báo rằng các kế hoạch có thể không tồn tại được sau cuộc chạm trán với kẻ thù. Những nhà tư tưởng khác đã thách thức ý tưởng của Clausewitz rằng chính trị có thể thiết lập mục tiêu của chiến tranh, vì mục tiêu của chiến tranh sẽ thay đổi trong suốt cuộc chiến tùy thuộc vào sự thành công hay thất bại của các hoạt động quân sự. Những nhà tư tưởng này lập luận rằng chiến lược là một quá trình đòi hỏi phải thích ứng với những hoàn cảnh thay đổi.
Học bổng về chiến lược tổng thể đã hồi sinh vào cuối những năm 1960 và 1970. Bernard Brodie định nghĩa chiến lược là “hướng dẫn để hoàn thành một việc gì đó và thực hiện nó một cách hiệu quả… một lý thuyết cho hành động”.
Ví dụ lịch sử
Theo nhà sử học Hal Brands, “tất cả các quốc gia… đều thực hiện chiến lược tổng thể, nhưng nhiều quốc gia không thực hiện chiến lược này một cách đặc biệt tốt”.
Chiến tranh Peloponnesus
Một trong những tác phẩm đầu tiên về chiến lược tổng thể xuất phát từ Lịch sử chiến tranh Peloponnesian của Thucydides, một bản tường thuật về cuộc chiến giữa Liên minh Peloponnesian (do Sparta lãnh đạo) và Liên minh Delian (do Athens lãnh đạo).
Thế chiến II
Một ví dụ về chiến lược tổng thể hiện đại là quyết định của Đồng minh trong Thế chiến II tập trung vào việc đánh bại Đức trước. Quyết định này, một thỏa thuận chung được đưa ra sau cuộc tấn công Trân Châu Cảng (năm 1941) đã lôi kéo Hoa Kỳ vào cuộc chiến, là một quyết định hợp lý vì Đức là thành viên mạnh nhất của phe Trục và trực tiếp đe dọa sự tồn tại của Vương quốc Anh và Liên Xô. Ngược lại, trong khi các cuộc chinh phạt của Nhật Bản thu hút được sự chú ý đáng kể của công chúng, thì chúng chủ yếu diễn ra ở các khu vực thuộc địa được các nhà hoạch định và hoạch định chính sách coi là ít thiết yếu hơn. Do đó, các chi tiết cụ thể của chiến lược quân sự Đồng minh trong Chiến tranh Thái Bình Dương được định hình bởi các nguồn lực ít hơn được cung cấp cho các chỉ huy chiến trường.
Chiến tranh lạnh
Hoa Kỳ và Anh đã sử dụng chính sách ngăn chặn như một phần của chiến lược tổng thể trong thời Chiến tranh Lạnh.
Hoa Kỳ
Cuộc thảo luận xung quanh chiến lược tổng thể ở Hoa Kỳ đã có sự phát triển đáng kể kể từ khi nước này được thành lập, khi Hoa Kỳ chuyển từ chiến lược bành trướng lục địa, cô lập khỏi các cuộc xung đột ở châu Âu và phản đối các đế chế châu Âu ở Tây bán cầu trong thế kỷ đầu tiên, sang cuộc tranh luận lớn về việc mua lại một đế chế vào những năm 1890 (lên đến đỉnh điểm là cuộc chinh phạt Philippines và Cuba trong Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ), sau đó là sự thay đổi nhanh chóng giữa cân bằng ngoài khơi, chủ nghĩa quốc tế tự do và chủ nghĩa biệt lập trong các cuộc chiến tranh thế giới. Chiến tranh Lạnh chứng kiến việc sử dụng ngày càng nhiều các chiến lược tương tác sâu, trên bờ (bao gồm việc tạo ra một số liên minh lâu dài, sự tham gia đáng kể vào chính trị nội bộ của các quốc gia khác và một cuộc chiến chống nổi dậy lớn ở Việt Nam). Khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, một cuộc tranh luận chiến lược ban đầu cuối cùng đã hợp nhất thành một chiến lược ưu việt, lên đến đỉnh điểm là cuộc xâm lược Iraq năm 2003. Những dư chấn của cuộc chiến này, cùng với suy thoái kinh tế, nợ quốc gia tăng cao và bế tắc chính trị ngày càng sâu sắc, đã dẫn đến một cuộc tranh luận chiến lược mới, tập trung vào hai trường phái tư tưởng chính: ưu việt và kiềm chế. Các nhà khoa học chính trị nổi tiếng Stephen Walt và John Mearsheimer cũng đã đề xuất quay trở lại phương pháp cân bằng ngoài khơi.
Những năm 1990
Sự kết thúc của Chiến tranh Lạnh và sự sụp đổ của Liên Xô đã xóa bỏ trọng tâm của chiến lược Hoa Kỳ: kiềm chế Liên Xô. Một cuộc tranh luận lớn đã nổ ra về hướng đi tương lai của chính sách đối ngoại Hoa Kỳ. Trong một bài báo năm 1997, Barry R. Posen và Andrew L. Ross đã xác định bốn phương án chiến lược tổng thể trong cuộc tranh luận:
– chủ nghĩa biệt lập mới;
– sự tham gia có chọn lọc;
– an ninh hợp tác;
– quyền tối cao.
Chủ nghĩa biệt lập mới
Xuất phát từ sự hiểu biết hiện thực phòng thủ về chính trị quốc tế, những gì các tác giả gọi là “chủ nghĩa biệt lập mới” ủng hộ Hoa Kỳ rút khỏi sự tham gia tích cực vào chính trị quốc tế để duy trì an ninh quốc gia của mình. Nó cho rằng vì không có mối đe dọa nào đối với quê hương Hoa Kỳ, nên Hoa Kỳ không cần phải can thiệp ở nước ngoài. Nhấn mạnh một sự hiểu biết cụ thể về vũ khí hạt nhân, các tác giả mô tả cách những người ủng hộ tin rằng sức mạnh hủy diệt của vũ khí hạt nhân và khả năng trả đũa của Hoa Kỳ đảm bảo chủ quyền chính trị và toàn vẹn lãnh thổ của Hoa Kỳ, trong khi việc phổ biến các loại vũ khí như vậy cho các quốc gia như Anh, Pháp, Trung Quốc và Nga ngăn chặn sự xuất hiện của bất kỳ bá chủ cạnh tranh nào trên lục địa Á-Âu. An ninh của Hoa Kỳ và sự vắng mặt của các mối đe dọa có nghĩa là “quốc phòng hiếm khi biện minh cho sự can thiệp ở nước ngoài”. Thậm chí, những người ủng hộ nó còn lập luận rằng “Hoa Kỳ không chịu trách nhiệm và không đủ khả năng chi trả chi phí duy trì trật tự thế giới”. Họ cũng tin rằng “việc theo đuổi phúc lợi kinh tế tốt nhất nên để cho khu vực tư nhân thực hiện” và rằng Hoa Kỳ không nên cố gắng truyền bá các giá trị của mình vì làm như vậy sẽ làm tăng sự phẫn nộ đối với Hoa Kỳ và ngược lại, làm giảm an ninh của Hoa Kỳ. Tóm lại, chủ nghĩa biệt lập mới khuyên Hoa Kỳ nên bảo vệ quyền tự do hành động và độc lập chiến lược của mình.
Theo nghĩa thực tế hơn, các tác giả thảo luận về cách thực hiện cái gọi là chiến lược tổng thể “chủ nghĩa cô lập mới” sẽ ít tập trung hơn vào vấn đề phổ biến vũ khí hạt nhân, rút khỏi NATO và cắt giảm đáng kể sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ ở nước ngoài. Các tác giả thấy một cấu trúc lực lượng quân sự ưu tiên khả năng tấn công hạt nhân thứ hai an toàn, tình báo, hải quân và lực lượng tác chiến đặc biệt trong khi hạn chế việc triển khai lực lượng về phía trước đến châu Âu và châu Á.
Posen và Ross chỉ ra những học giả và chính trị gia nổi tiếng như Earl Ravenal, Patrick Buchanan và Doug Bandow.
Sự tham gia có chọn lọc
Với nguồn gốc tương tự trong truyền thống hiện thực của quan hệ quốc tế, sự tham gia có chọn lọc ủng hộ rằng Hoa Kỳ chỉ nên can thiệp vào các khu vực trên thế giới nếu chúng ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh và thịnh vượng của mình. Do đó, trọng tâm nằm ở các cường quốc có tiềm năng công nghiệp và quân sự đáng kể và ngăn ngừa chiến tranh giữa các quốc gia đó. Hầu hết những người ủng hộ chiến lược này tin rằng Châu Âu, Châu Á và Trung Đông là quan trọng nhất đối với Hoa Kỳ. Châu Âu và Châu Á bao gồm các cường quốc, có tác động quân sự và kinh tế lớn nhất đến chính trị quốc tế, và Trung Đông là nguồn dầu chính cho phần lớn thế giới phát triển. Ngoài những mối quan tâm cụ thể hơn này, sự tham gia có chọn lọc cũng tập trung vào việc ngăn ngừa phổ biến vũ khí hạt nhân và bất kỳ cuộc xung đột nào có thể dẫn đến chiến tranh giữa các cường quốc, nhưng không đưa ra hướng dẫn rõ ràng nào cho các can thiệp nhân đạo.
Các tác giả hình dung rằng một chiến lược giao tranh có chọn lọc sẽ bao gồm một lực lượng răn đe hạt nhân mạnh với một cấu trúc lực lượng có khả năng tiến hành hai cuộc chiến tranh khu vực, mỗi cuộc thông qua một số sự kết hợp giữa các lực lượng trên bộ, trên không và trên biển được bổ sung bằng các lực lượng từ một đồng minh khu vực. Tuy nhiên, họ đặt câu hỏi liệu một chính sách như vậy có thể thu hút được sự ủng hộ bền vững từ một nền dân chủ tự do có kinh nghiệm với cách tiếp cận đạo đức đối với quan hệ quốc tế hay không, liệu Hoa Kỳ có thể phân biệt thành công sự giao tranh cần thiết và không cần thiết hay không và liệu một chiến lược tập trung vào Châu Âu, Châu Á và Trung Đông có thực sự đại diện cho sự thay đổi so với sự giao tranh hiện tại hay không.
Trong bài viết, Barry Posen tự xếp mình vào nhóm người ủng hộ “tham gia có chọn lọc”, với lưu ý rằng Hoa Kỳ không chỉ nên hành động để giảm khả năng xảy ra chiến tranh giữa các cường quốc mà còn phải phản đối sự trỗi dậy của một bá chủ Á-Âu có khả năng đe dọa Hoa Kỳ.
Robert J. Art lập luận rằng sự tham gia có chọn lọc là chiến lược tốt nhất cho thế kỷ XXI vì theo định nghĩa, nó có tính chọn lọc. “Nó điều hướng con đường trung dung giữa một bên là con đường cô lập, đơn phương và bên kia là vai trò cảnh sát thế giới, can thiệp mạnh mẽ”. Do đó, Art kết luận rằng nó tránh cả định nghĩa quá hạn chế và quá mở rộng về lợi ích của Hoa Kỳ, thay vào đó tìm ra sự thỏa hiệp giữa việc làm quá nhiều và quá ít về mặt quân sự. Ngoài ra, sự tham gia có chọn lọc là chiến lược tốt nhất để đạt được cả hai mục tiêu hiện thực – ngăn chặn chủ nghĩa khủng bố WMD, duy trì hòa bình giữa các cường quốc và đảm bảo nguồn cung dầu mỏ; và các mục tiêu tự do – bảo vệ thương mại tự do, truyền bá dân chủ, tôn trọng nhân quyền và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Các mục tiêu hiện thực đại diện cho các lợi ích quan trọng và các mục tiêu tự do đại diện cho các lợi ích mong muốn. Art cho rằng các lợi ích mong muốn không phải là không quan trọng, nhưng chúng ít quan trọng hơn khi phải đánh đổi giữa chúng và các lợi ích quan trọng. Tuy nhiên, sự tham gia có chọn lọc làm giảm tác động của sự đánh đổi chính xác vì đây là một chính sách chiến lược ôn hòa.
An ninh hợp tác
Các tác giả viết “đặc điểm phân biệt quan trọng nhất của an ninh hợp tác là đề xuất rằng hòa bình thực sự không thể chia cắt”. Không giống như ba phương án thay thế khác, an ninh hợp tác dựa trên chủ nghĩa tự do cũng như chủ nghĩa hiện thực trong cách tiếp cận của nó đối với các mối quan hệ quốc tế. Nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình thế giới và hợp tác quốc tế, quan điểm cho rằng sự phát triển trong quản trị dân chủ và việc sử dụng các thể chế quốc tế hy vọng sẽ vượt qua được tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh và ngăn chặn xung đột giữa các quốc gia. Posen và Ross đề xuất rằng hành động tập thể là phương tiện hiệu quả nhất để ngăn chặn những kẻ xâm lược tiềm tàng là nhà nước và phi nhà nước đe dọa các quốc gia khác. An ninh hợp tác coi sự phổ biến vũ khí hạt nhân, xung đột khu vực và khủng hoảng nhân đạo là những lợi ích chính của Hoa Kỳ.
Các tác giả hình dung rằng một chiến lược tổng thể như vậy sẽ bao gồm sự ủng hộ mạnh mẽ hơn cho các thể chế, thỏa thuận quốc tế và việc sử dụng vũ lực thường xuyên vì mục đích nhân đạo. Nếu các thể chế quốc tế cuối cùng đòi hỏi phải triển khai một lực lượng đa quốc gia, các tác giả cho rằng sự đóng góp của Hoa Kỳ sẽ nhấn mạnh vào chỉ huy, kiểm soát, thông tin liên lạc và tình báo, trấn áp phòng thủ và đạn dược dẫn đường chính xác – những gì họ coi là lợi thế so sánh của Hoa Kỳ về sức mạnh hàng không vũ trụ vào thời điểm đó. Các vấn đề hành động tập thể, các vấn đề về việc hình thành hiệu quả các thể chế quốc tế, cảm xúc dao động của các nhóm dân chủ và những hạn chế của kiểm soát vũ khí đều được các tác giả đưa ra như những lời chỉ trích đáng chú ý về an ninh tập thể.
Quyền tối cao
Quyền tối cao là một chiến lược tổng thể gồm bốn phần:
1- Sự áp đảo về quân sự;
2- Sự trấn an và kiềm chế của các đồng minh;
3- Sự hội nhập của các tiểu bang khác vào các tổ chức do Hoa Kỳ thiết kế;
4- Giới hạn sự mở rộng của vũ khí hạt nhân.
Do đó, nó ủng hộ rằng Hoa Kỳ theo đuổi quyền bá chủ tối thượng và thống trị hệ thống quốc tế về kinh tế, chính trị và quân sự, từ chối bất kỳ sự trở lại nào của lưỡng cực hoặc đa cực và ngăn chặn sự xuất hiện của bất kỳ đối thủ ngang hàng nào. Do đó, những người ủng hộ nó cho rằng chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ nên tập trung vào việc duy trì quyền lực của Hoa Kỳ và ngăn chặn bất kỳ cường quốc nào khác trở thành đối thủ thách thức nghiêm trọng đối với Hoa Kỳ. Với suy nghĩ này, một số người ủng hộ chiến lược này cho rằng Hoa Kỳ nên nỗ lực kiềm chế Trung Quốc và các đối thủ cạnh tranh khác thay vì giao chiến với họ. Đối với các cuộc khủng hoảng nhân đạo và xung đột khu vực, nguyên tắc tối cao cho rằng Hoa Kỳ chỉ nên can thiệp khi chúng tác động trực tiếp đến an ninh quốc gia, theo hướng can thiệp có chọn lọc hơn là an ninh tập thể. Tuy nhiên, nó ủng hộ việc ngăn chặn tích cực phổ biến vũ khí hạt nhân ở cấp độ tương tự như an ninh tập thể.
Việc thực hiện một chiến lược như vậy sẽ đòi hỏi các lực lượng quân sự ở mức độ tương tự như trong Chiến tranh Lạnh, với sự nhấn mạnh vào hiện đại hóa quân sự và nghiên cứu và phát triển. Tuy nhiên, họ lưu ý rằng “việc tìm kiếm quyền tối cao có thể sẽ vô ích vì năm lý do”: sự lan tỏa của các khả năng kinh tế và công nghệ, sự cân bằng giữa các quốc gia chống lại Hoa Kỳ, mối nguy hiểm rằng sự lãnh đạo bá quyền sẽ làm suy yếu nghiêm trọng các thể chế đa phương có giá trị, tính khả thi của chiến tranh phòng ngừa và mối nguy hiểm của sự căng thẳng quá mức của đế quốc.
Daniel Drezner, giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Tufts, đã phác thảo ba lập luận do những người đam mê quyền tối cao đưa ra, cho rằng sự thống trị của quân đội tạo ra các tác động kinh tế tích cực. “Một lập luận, mà tôi gọi là “thiên vị địa kinh tế”, đưa ra giả thuyết rằng bá quyền quân sự sẽ thu hút vốn tư nhân vì nó mang lại sự an toàn và an ninh lớn nhất cho các nhà đầu tư. Lập luận thứ hai cho rằng lợi ích từ quyền tối cao quân sự xuất phát từ sự thiên vị địa chính trị: các quốc gia có chủ quyền, để đổi lấy việc sống dưới sự bảo vệ an ninh của siêu cường quân sự, tự nguyện chuyển giao nguồn lực để giúp trợ cấp chi phí cho nền kinh tế. Lập luận thứ ba đưa ra giả thuyết rằng các quốc gia có nhiều khả năng được hưởng các hàng hóa công cộng toàn cầu theo sự phân bổ sức mạnh quân sự đơn cực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu và giảm căng thẳng an ninh. Những hàng hóa công cộng này mang lại lợi ích cho bá quyền nhiều như, nếu không muốn nói là nhiều hơn, so với các tác nhân khác”. Drezner vẫn duy trì bằng chứng thực nghiệm ủng hộ lập luận thứ ba là mạnh nhất, mặc dù có một số điều kiện. “Mặc dù cơ chế nhân quả chính xác vẫn còn gây tranh cãi, nhưng các kỷ nguyên bá quyền vẫn có mối tương quan mạnh mẽ với các rào cản thương mại thấp hơn và mức độ toàn cầu hóa cao hơn”. Tuy nhiên, Drezner nhấn mạnh một cảnh báo: Chi phí duy trì hàng hóa công cộng toàn cầu sẽ bắt kịp với siêu cường cung cấp chúng. “Các quốc gia khác hưởng lợi từ bá quyền, cho phép họ phát triển nhanh hơn. Công nghệ lan truyền từ cường quốc bá quyền sang phần còn lại của thế giới, tạo điều kiện cho việc bắt kịp. Các nhà phân tích Trung Quốc đã đưa ra giả thuyết rằng những hiện tượng này, đang xảy ra ngay bây giờ, đang cho phép Trung Quốc phát triển vượt trội hơn Hoa Kỳ”.
Quyền ưu tiên so với sự tham gia có chọn lọc
Barry Posen, giám đốc Chương trình Nghiên cứu An ninh tại Viện Công nghệ Massachusetts, tin rằng chính sách đối ngoại tích cực của Hoa Kỳ tiếp tục định hình chiến lược của Hoa Kỳ trong thế kỷ XXI là một “chiến lược vô kỷ luật, tốn kém và đẫm máu” gây hại nhiều hơn là có lợi cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ. “Nó khiến kẻ thù nhanh chóng giết chết chúng, ngăn cản các đồng minh tự trả tiền cho quốc phòng của mình và thuyết phục các quốc gia hùng mạnh đoàn kết lại và phản đối các kế hoạch của Washington, làm tăng thêm chi phí thực hiện chính sách đối ngoại của mình”. Posen lập luận rằng Hoa Kỳ có thể đủ khả năng cho chủ nghĩa phiêu lưu như vậy trong những năm 1990 vì sự phô trương sức mạnh của Hoa Kỳ hoàn toàn không bị thách thức. Tuy nhiên, trong thập kỷ qua, sức mạnh của Hoa Kỳ đã suy giảm tương đối trong khi Lầu Năm Góc tiếp tục “phụ thuộc vào việc liên tục truyền tiền mặt chỉ để duy trì cơ cấu lực lượng hiện tại của mình – mức chi tiêu mà Đại suy thoái và khoản nợ ngày càng tăng của Hoa Kỳ đã khiến không thể duy trì được”.
Posen đề xuất Hoa Kỳ từ bỏ chiến lược bá quyền và thay thế bằng chiến lược kiềm chế. Điều này có nghĩa là từ bỏ nhiệm vụ định hình một thế giới thỏa mãn các giá trị của Hoa Kỳ và thay vào đó thúc đẩy các lợi ích an ninh quốc gia quan trọng: Quân đội Hoa Kỳ sẽ chỉ tham chiến khi cần thiết. Các đội quân lớn ở các khu vực hòa bình chưa từng có như Châu Âu sẽ bị cắt giảm đáng kể, khuyến khích các thành viên NATO cung cấp nhiều hơn cho an ninh của chính họ. Theo kịch bản như vậy, Hoa Kỳ sẽ có nhiều tự do hơn trong việc sử dụng các nguồn lực để chống lại các mối đe dọa cấp bách nhất đối với an ninh của mình. Do đó, một chiến lược kiềm chế sẽ giúp bảo vệ sự thịnh vượng và an ninh của đất nước nhiều hơn là một chiến lược bá quyền. Chắc chắn, Posen nói rõ rằng ông không ủng hộ chủ nghĩa biệt lập. Thay vào đó, Hoa Kỳ nên tập trung vào ba thách thức an ninh cấp bách: ngăn chặn một đối thủ mạnh làm đảo lộn cán cân quyền lực toàn cầu, chống khủng bố và hạn chế phổ biến vũ khí hạt nhân.
John Ikenberry của Đại học Princeton và Stephen Brooks và William Wohlforth, cả hai đều của Cao đẳng Dartmouth, phản bác lại luận thuyết về sự tham gia có chọn lọc của Posen, lập luận rằng sự tham gia của Hoa Kỳ không tệ như Posen nói. Những người ủng hộ sự tham gia có chọn lọc, họ lập luận, đã phóng đại chi phí của chiến lược tổng thể hiện tại của Hoa Kỳ và đánh giá thấp những lợi ích. “Những lợi ích của sự tham gia sâu sắc… là vô số. Các cam kết an ninh của Hoa Kỳ làm giảm sự cạnh tranh ở các khu vực quan trọng và đóng vai trò như một sự kiểm soát đối với các đối thủ tiềm tàng. Chúng giúp duy trì một nền kinh tế thế giới mở và tạo đòn bẩy cho Washington trong các cuộc đàm phán kinh tế. Và chúng giúp Hoa Kỳ dễ dàng hơn trong việc đảm bảo hợp tác để chống lại nhiều mối đe dọa toàn cầu”.
Ikenberry, Brooks và Wohlforth không tin rằng chiến lược tổng thể hiện tại của Hoa Kỳ tạo ra sự cân bằng tiếp theo. Không giống như các bá chủ trước đây, Hoa Kỳ bị cô lập về mặt địa lý và không phải đối mặt với bất kỳ đối thủ cường quốc nào có liên quan đến việc cân bằng nó. Điều này có nghĩa là Hoa Kỳ ít đe dọa hơn nhiều đối với các cường quốc nằm cách xa đại dương, các tác giả tuyên bố. Hơn nữa, bất kỳ đối thủ nào cũng sẽ khó có thể sánh kịp sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ. “Hoa Kỳ không chỉ vượt trội về mặt quân sự về cả số lượng và chất lượng, mà các đảm bảo an ninh của họ cũng tạo cho họ đòn bẩy để ngăn chặn các đồng minh cung cấp công nghệ quân sự cho các đối thủ tiềm năng của Hoa Kỳ. Vì Hoa Kỳ thống trị ngành công nghiệp quốc phòng cao cấp, nên họ có thể trao đổi quyền tiếp cận thị trường quốc phòng của mình để đổi lấy thỏa thuận của các đồng minh không chuyển giao các công nghệ quân sự quan trọng cho các đối thủ cạnh tranh của mình”.
Cuối cùng, khi Hoa Kỳ sử dụng đòn bẩy an ninh của mình, các tác giả lập luận, nó định hình cấu trúc chung của nền kinh tế toàn cầu. “Washington thắng khi các đồng minh của Hoa Kỳ ủng hộ nguyên trạng, và một lý do khiến họ có xu hướng ủng hộ hệ thống hiện tại là vì họ coi trọng các liên minh quân sự của mình”.
Ted Carpenter, thành viên cấp cao tại Viện Cato, tin rằng những người ủng hộ quyền tối cao mắc phải “mô hình công tắc đèn”, trong đó chỉ tồn tại hai vị trí: bật và tắt. “Nhiều người, có vẻ như là hầu hết, những người ủng hộ quyền tối cao của Hoa Kỳ không nhận ra sự tồn tại của các lựa chọn giữa chính sách can thiệp toàn cầu bừa bãi hiện tại và chủ nghĩa biệt lập”. Carpenter lập luận rằng việc tuân thủ mô hình công tắc đèn phản ánh sự cứng nhắc về mặt trí tuệ hoặc nỗ lực ngăn chặn thảo luận về một loạt các giải pháp thay thế cho nguyên trạng. Sự tham gia có chọn lọc là một chiến lược nằm giữa quyền tối cao và chủ nghĩa biệt lập và, xét đến tình trạng đa cực ngày càng gia tăng và tình trạng tài chính bấp bênh của Hoa Kỳ, nên được xem xét nghiêm túc. “Tính chọn lọc không chỉ là một lựa chọn khi bắt đầu can thiệp quân sự. Nó là điều bắt buộc đối với một cường quốc muốn duy trì tình trạng mất khả năng thanh toán chiến lược của mình. Nếu không, sự mở rộng quá mức và sự kiệt quệ của quốc gia sẽ trở thành mối nguy hiểm ngày càng tăng”. Carpenter cho rằng việc dỡ bỏ trách nhiệm an ninh của Hoa Kỳ phải được đánh giá trên cơ sở từng trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, Hoa Kỳ phải kiềm chế không sử dụng sức mạnh quân sự trong các chiến dịch không liên quan trực tiếp đến lợi ích của Hoa Kỳ. “Nếu cảm giác phẫn nộ về mặt đạo đức, thay vì đánh giá có tính toán về lợi ích quốc gia, chi phối chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, Hoa Kỳ sẽ tham gia vào các cuộc xung đột thậm chí còn mù mờ hơn, trong đó ít hoặc không có lợi ích hữu hình nào của Hoa Kỳ bị đe dọa”.
Ngày nay
Posen đã lập luận rằng bốn trường phái chiến lược tổng thể của Hoa Kỳ mà ông xác định vào những năm 1990 đã được thay thế bằng chỉ hai trường phái: bá quyền tự do, xuất phát từ sự kết hợp giữa quyền tối cao và an ninh hợp tác, và kiềm chế, xuất phát từ sự kết hợp giữa chủ nghĩa cô lập mới và sự tham gia có chọn lọc. Các học giả khác đã đề xuất một chính sách thứ ba, cân bằng ngoài khơi.
Quyền bá chủ tự do
Những người ủng hộ bá quyền tự do ủng hộ một trật tự thế giới trong đó Hoa Kỳ là bá chủ và sử dụng lợi thế quyền lực này để tạo ra một hệ thống quốc tế tự do và đôi khi sử dụng vũ lực để thực thi hoặc truyền bá các giá trị tự do (như quyền cá nhân, thương mại tự do và pháp quyền). Hoa Kỳ nỗ lực duy trì sức mạnh quân sự áp đảo, theo một lý thuyết rằng các đối thủ cạnh tranh tiềm năng thậm chí sẽ không cố gắng cạnh tranh trên trường quốc tế. Hoa Kỳ cũng duy trì một mạng lưới rộng lớn các cam kết liên minh lâu dài trên toàn thế giới, sử dụng hệ thống liên minh để thúc đẩy và duy trì quyền lực bá chủ và củng cố các hệ thống chính trị tự do mới nổi. Theo Posen, chiến lược này nhìn thấy “mối đe dọa phát sinh từ ba nguồn chính: các quốc gia thất bại, các quốc gia lưu manh và các đối thủ ngang hàng phi tự do”. Theo quan điểm này, các quốc gia thất bại là nguồn gốc của sự bất ổn; các quốc gia lưu manh có thể tài trợ cho chủ nghĩa khủng bố, có được vũ khí hủy diệt hàng loạt và hành xử không thể đoán trước; các đối thủ ngang hàng phi tự do sẽ cạnh tranh trực tiếp với Hoa Kỳ và “sẽ làm phức tạp sự lan rộng của các thể chế tự do và việc xây dựng các quốc gia tự do”. Sự ủng hộ cho các chiến lược bá quyền tự do giữa những nhà tư tưởng lớn trong cả hai đảng chính trị giúp giải thích sự ủng hộ rộng rãi của giới tinh hoa đối với cuộc xâm lược Iraq năm 2003 và cuộc can thiệp vào Libya năm 2011, mặc dù sự tham gia của quân đội Hoa Kỳ vào các cuộc xung đột đó đã được khởi xướng bởi các tổng thống của các đảng khác nhau. Theo Posen, sự khác biệt chính về chính sách đối ngoại giữa những người ủng hộ bá quyền tự do của Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ là về sự ủng hộ đối với các thể chế quốc tế như một phương tiện để đạt được bá quyền.
Sự kiềm chế
Những người ủng hộ chiến lược kiềm chế lớn kêu gọi Hoa Kỳ giảm đáng kể các cam kết an ninh ở nước ngoài và phần lớn tránh tham gia vào các cuộc xung đột ở nước ngoài. Hoa Kỳ sẽ tận dụng lợi thế mà Posen gọi là vị thế chiến lược “đáng chú ý”: “Hoa Kỳ giàu có, xa các cường quốc khác và được bảo vệ bởi lực lượng răn đe hạt nhân mạnh mẽ. Các cường quốc khác hiện yếu hơn Hoa Kỳ, gần nhau và phải đối mặt với cùng áp lực tự vệ như Hoa Kỳ”. Những người ủng hộ kiềm chế chiến lược lập luận, phù hợp với truyền thống hiện thực, rằng các quốc gia có lợi ích riêng và do đó sẽ tìm kiếm lợi ích và sự cân bằng của riêng mình trước những kẻ xâm lược; tuy nhiên, khi có thể, các quốc gia thích “đi nhờ xe” hoặc “đi nhờ xe giá rẻ”, đổ lỗi cho các quốc gia khác để gánh chịu chi phí cân bằng. Những người ủng hộ kiềm chế cũng nhấn mạnh sức mạnh răn đe của vũ khí hạt nhân, làm tăng đáng kể mức độ đe dọa của các cuộc đối đầu giữa các cường quốc, tạo ra sự thận trọng, thay vì khen thưởng cho hành vi xâm lược. Những người ủng hộ chủ nghĩa kiềm chế coi chủ nghĩa dân tộc là một thế lực mạnh mẽ, một thế lực khiến các quốc gia thậm chí còn kháng cự hơn trước sự chinh phục từ bên ngoài và do đó làm cho hệ thống quốc tế ổn định hơn. Những người ủng hộ chủ nghĩa kiềm chế cũng lập luận, dựa trên các nhà tư tưởng như nhà chiến lược người Phổ Carl von Clausewitz, rằng sức mạnh quân sự là một công cụ thô sơ, tốn kém và không thể đoán trước, và do đó chỉ nên sử dụng nó một cách hiếm hoi, cho các mục tiêu rõ ràng.
Sự kiềm chế khác với chủ nghĩa cô lập: những người theo chủ nghĩa cô lập ủng hộ việc hạn chế thương mại và nhập cư và có xu hướng tin rằng các sự kiện ở thế giới bên ngoài có ít tác động bên trong Hoa Kỳ. Như đã lưu ý, đôi khi nó bị nhầm lẫn với chủ nghĩa không can thiệp. Tuy nhiên, sự kiềm chế coi động lực kinh tế là nguồn sức mạnh quốc gia chính và do đó có xu hướng lập luận cho một hệ thống thương mại tương đối cởi mở. Một số người theo chủ nghĩa kiềm chế kêu gọi hỗ trợ hệ thống thương mại này thông qua các cuộc tuần tra hải quân đáng kể; những người khác cho rằng nền kinh tế quốc tế có khả năng phục hồi trước sự gián đoạn và, với những ngoại lệ hiếm hoi, không yêu cầu một quốc gia hùng mạnh để đảm bảo an ninh cho thương mại toàn cầu.
Cân bằng ngoài khơi
Trong chiến lược cân bằng ngoài khơi, Hoa Kỳ sẽ kiềm chế không tham gia đáng kể vào các vấn đề an ninh ở nước ngoài, ngoại trừ việc ngăn chặn một quốc gia thiết lập quyền bá chủ ở những nơi mà những người theo chủ nghĩa cân bằng ngoài khơi xác định là ba khu vực chiến lược quan trọng của thế giới: Châu Âu, Đông Bắc Á và Vịnh Ba Tư. Chiến lược này ủng hộ việc giảm đáng kể sự hiện diện ở nước ngoài so với quyền bá chủ tự do, nhưng lập luận rằng sự can thiệp là cần thiết trong nhiều trường hợp hơn là sự kiềm chế. Chiến lược cân bằng ngoài khơi gắn liền với các lý thuyết hiện thực tấn công về hành vi của nhà nước: nó tin rằng việc chinh phục thường có thể giúp các quốc gia giành được quyền lực, và do đó, một thế lực bá chủ ở các khu vực có nền kinh tế lớn, dân số đông hoặc các nguồn tài nguyên quan trọng có thể nhanh chóng trở thành mối đe dọa toàn cầu đối với lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ./.
