I. BỐI CẢNH VÀ TẦM QUAN TRỌNG CHIẾN LƯỢC
1. Tổng quan lễ duyệt binh: quy mô, biểu tượng và bối cảnh lịch sử
Vào lúc 9 giờ sáng ngày 3/9/2025, tại Quảng trường Thiên An Môn ở trung tâm Bắc Kinh, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã tổ chức một cuộc duyệt binh quy mô lớn chưa từng có để kỷ niệm 80 năm “Chiến thắng trong cuộc kháng chiến của nhân dân Trung Quốc chống Nhật Bản xâm lược và Chiến tranh chống phát xít thế giới”. Sự kiện, được mô tả là “hoành tráng nhất trong lịch sử” Trung Quốc, kéo dài khoảng 70 đến 90 phút và được cấu trúc thành hai phần chính: lễ duyệt đội ngũ do Chủ tịch Tập Cận Bình chủ trì và phần diễu hành của các khối quân sự qua Đại lộ Trường An.
Quy mô của cuộc duyệt binh là một sự phô diễn sức mạnh quân sự và năng lực tổ chức quốc gia một cách rõ ràng. Hơn 10.000 quân nhân thuộc Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) và các lực lượng vũ trang khác đã tham gia, cùng với hàng trăm đơn vị khí tài mặt đất và hơn 100 máy bay quân sự. Tổng cộng có 45 đội hình, bao gồm các khối đi bộ, khối khí tài và các phi đội trên không, đã được thành lập để diễu hành qua quảng trường.
Sự kiện được dàn dựng công phu với nhiều yếu tố biểu tượng sâu sắc, được thiết kế để khơi dậy lòng tự hào dân tộc và truyền tải các thông điệp chính trị cụ thể. Mở đầu buổi lễ là 80 phát đại bác chào mừng, mỗi phát tượng trưng cho một năm kể từ chiến thắng năm 1945. Đội quân nhạc liên hợp với hơn 1.000 nhạc công, được bố trí thành 14 hàng ghế để tượng trưng cho 14 năm kháng chiến của Trung Quốc (tính từ năm 1931), đã trình diễn các bản hùng ca, dẫn đầu bởi 80 lính kèn. Buổi lễ kết thúc bằng một hình ảnh mang tính biểu tượng cao: 80.000 con chim bồ câu hòa bình và 80.000 quả bóng bay được thả lên bầu trời Bắc Kinh. Trên không, một phi đội trực thăng đã bay theo đội hình tạo thành số “80”, trong khi các máy bay khác mang theo biểu ngữ với các khẩu hiệu “Chính nghĩa tất thắng”, “Hòa bình tất thắng”, và “Nhân dân tất thắng”, củng cố các chủ đề chính trong bài phát biểu của Chủ tịch Tập Cận Bình. Về mặt lịch sử, đây là lần thứ hai Trung Quốc tổ chức một cuộc duyệt binh vào Ngày Chiến thắng 3/9, sau sự kiện đầu tiên vào năm 2015 để kỷ niệm 70 năm. Việc tổ chức các cuộc duyệt binh vào ngày này là một sự đổi mới dưới thời ông Tập Cận Bình, đánh dấu một sự thay đổi đáng kể so với trước đây. Nó phản ánh một chiến lược có chủ đích của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) nhằm tái diễn giải và nhấn mạnh vai trò của mình trong Thế chiến II. Trước đây, vai trò của các lực lượng Quốc dân đảng trong việc chống Nhật thường được công nhận là chủ đạo, nhưng giờ đây, ĐCSTQ đang tích cực định hình lại câu chuyện lịch sử này để củng cố tính hợp pháp của mình và thúc đẩy một làn sóng chủ nghĩa dân tộc mới, coi chiến thắng năm 1945 là điểm khởi đầu cho “sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa”.
2. Sân khấu địa chính trị: sự hội tụ và phân cực
Lễ duyệt binh không chỉ là một sự kiện quân sự trong nước mà còn là một sân khấu ngoại giao quan trọng, thể hiện rõ nét sự phân cực ngày càng tăng trong trật tự toàn cầu. Tổng cộng có 26 nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo chính phủ, cùng với 62 nhà lãnh đạo nước ngoài và đại diện cấp cao đã được mời tham dự, biến sự kiện này thành một cuộc tụ họp ngoại giao lớn. Đáng chú ý, nhiều nhà lãnh đạo đã có mặt tại Trung Quốc để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải SCO (Shanghai Cooperation Organization) ở Thiên Tân ngay trước đó, cho thấy một sự phối hợp chiến lược giữa các sự kiện chính trị và quân sự.
Sự hiện diện của Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un là điểm nhấn địa chính trị nổi bật nhất. Cả hai đều được coi là khách mời danh dự, đứng hai bên Chủ tịch Tập Cận Bình trong các nghi lễ quan trọng, tạo ra một hình ảnh mang tính biểu tượng mạnh mẽ về một khối các quốc gia thách thức trật tự do Hoa Kỳ lãnh đạo. Đối với ông Kim Jong Un, đây là lần đầu tiên một nhà lãnh đạo Triều Tiên tham dự một cuộc duyệt binh của Trung Quốc sau 66 năm, kể từ chuyến thăm của ông nội Kim Nhật Thành vào năm 1959, báo hiệu sự củng cố mối quan hệ đồng minh truyền thống. Sự kiện này không chỉ là một cuộc duyệt binh; nó là đỉnh cao quân sự của một tuần lễ ngoại giao được dàn dựng cẩn thận, bắt đầu bằng hội nghị thượng đỉnh SCO. Trung Quốc đang thể hiện một cách có phương pháp việc ra mắt một trật tự thế giới thay thế, nơi họ thiết lập các quy tắc và phô diễn sức mạnh để thực thi chúng. Việc kết nối sự tham dự duyệt binh với hội nghị SCO cho thấy một chiến lược hai bước: SCO thiết lập khuôn khổ chính trị-kinh tế cho một khối không do phương Tây lãnh đạo, và cuộc duyệt binh cung cấp sự thể hiện “sức mạnh cứng” để củng cố khuôn khổ đó. Sự hiện diện của ông Putin và ông Kim không chỉ là biểu tượng; nó là một tuyên bố thách thức trực tiếp, tạo ra một “trục đối chọi” trực quan cho thế giới.
Trái ngược với sự hiện diện của các nhà lãnh đạo từ Nga, Trung Á và một số nước Đông Nam Á, hầu hết các nhà lãnh đạo từ các quốc gia phương Tây lớn đều vắng mặt, một phần do sự tham dự của ông Putin trong bối cảnh căng thẳng quốc tế. Chỉ có hai nhà lãnh đạo châu Âu tham dự là Thủ tướng Slovakia – Robert Fico và Tổng thống Serbia – Aleksandar Vucic, những người có quan điểm thân thiện hơn với Nga. Sự vắng mặt này không phải là một thất bại ngoại giao đối với Trung Quốc, mà dường như là một phần được dự đoán trước trong kịch bản, càng củng cố thêm câu chuyện về một thế giới bị chia rẽ mà Bắc Kinh đang cố gắng thúc đẩy.
Phản ứng từ các quốc gia trong khu vực cũng rất đa dạng và đáng chú ý. Chính phủ Nhật Bản được cho là đã vận động các quốc gia khác không tham dự, cho rằng sự kiện này mang “sắc thái chống Nhật” và là một nỗ lực của Trung Quốc nhằm áp đặt cách diễn giải lịch sử của mình. Đáp lại, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lên tiếng phản đối. Tại Đài Loan, chính quyền đã chính thức cấm các quan chức tham dự và chỉ trích cuộc duyệt binh là một hành động “bóp méo lịch sử”, trong khi một số chính trị gia từ các đảng đối lập vẫn tham dự với tư cách cá nhân, cho thấy sự chia rẽ chính trị nội bộ trên hòn đảo. Về phía Việt Nam, Chủ tịch nước Lương Cường đã tham dự sự kiện, phản ánh chính sách đối ngoại cân bằng và duy trì quan hệ với nước láng giềng.
Bảng 1: Các nguyên thủ quốc tế quan trọng và sự liên kết địa chính trị
| Tên nguyên thủ | Quốc gia | Liên kết/Tầm quan trọng địa chính trị |
| Vladimir Putin | Nga | Đối tác chiến lược toàn diện, thành viên SCO, đối trọng chính của Hoa Kỳ |
| Kim Jong Un | Triều Tiên | Đồng minh truyền thống, quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân, đối thủ của Hoa Kỳ |
| Masoud Pezeshkian | Iran | Thành viên SCO, đối tác chiến lược, đối thủ của Hoa Kỳ ở Trung Đông |
| Prabowo Subianto | Indonesia | Lãnh đạo quốc gia lớn nhất ASEAN, đối tác kinh tế quan trọng |
| Lương Cường | Việt Nam | Láng giềng quan trọng, thành viên ASEAN |
| Anwar Ibrahim | Malaysia | Thành viên ASEAN, đối tác kinh tế, có tranh chấp ở Biển Đông |
| Shehbaz Sharif | Pakistan | Đồng minh chiến lược “trong mọi hoàn cảnh”, thành viên SCO |
| Alexander Lukashenko | Belarus | Đồng minh thân cận của Nga |
| Miguel Diaz-Canel | Cuba | Đồng minh ý thức hệ, đối thủ của Hoa Kỳ |
| Aleksandar Vucic | Serbia | Đối tác châu Âu, có quan hệ thân thiện với Nga và Trung Quốc |
| Robert Fico | Slovakia | Lãnh đạo EU có quan điểm thân thiện với Nga |
3. Diễn ngôn và thông điệp của Chủ tịch Tập Cận Bình: Củng cố quyền lực và tầm nhìn toàn cầu
Bài phát biểu của Chủ tịch Tập Cận Bình, được truyền hình trực tiếp từ lễ đài Thiên An Môn, là một cấu trúc thông điệp phức tạp, được thiết kế cẩn thận để nhắm đến cả khán giả trong nước và quốc tế. Đối với người dân Trung Quốc, bài phát biểu tập trung vào việc củng cố tính hợp pháp của ĐCSTQ bằng cách nhấn mạnh vai trò trung tâm của Đảng trong việc lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Nhật và dẫn dắt quốc gia đến “sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa”. Bằng cách liên kết quá khứ đau thương với sức mạnh hiện tại, ông Tập đã củng cố câu chuyện rằng chỉ có ĐCSTQ mới có thể bảo vệ Trung Quốc khỏi sự bắt nạt của ngoại bang và đảm bảo vị thế cường quốc của đất nước.
Đối với cộng đồng quốc tế, thông điệp mang tính hai mặt. Một mặt, ông Tập đưa ra những lời kêu gọi hòa bình, nhấn mạnh rằng nhân loại một lần nữa đang đứng trước “sự lựa chọn giữa hòa bình hay chiến tranh, đối thoại hay đối đầu” và cam kết Trung Quốc sẽ đi theo “con đường phát triển hòa bình”. Mặt khác, ông đưa ra một lời cảnh báo không thể nhầm lẫn rằng “sự phục hưng của dân tộc Trung Hoa là không thể bị ngăn cản” và rằng Trung Quốc “đứng về phía lẽ phải của lịch sử”. Việc ông Tập mặc một bộ trang phục theo phong cách của Mao Trạch Đông và duyệt binh trên chiếc xe Hồng Kỳ mui trần càng làm tăng thêm tính biểu tượng, gợi nhớ về di sản cách mạng của Đảng và quyền lực tập trung của nhà lãnh đạo hiện tại.
Bài phát biểu của ông Tập sử dụng một cách tinh vi ngôn ngữ “hòa bình” để biện minh cho sự tăng cường sức mạnh quân sự. Bằng cách đặt thế giới trước một sự lựa chọn nhị nguyên giữa “hòa bình hoặc chiến tranh”, ông ngụ ý rằng hòa bình chỉ có thể được đảm bảo thông qua sức mạnh quân sự của Trung Quốc và việc thế giới chấp nhận một trật tự do Trung Quốc định hình. Đây là một sự định nghĩa lại khái niệm răn đe. Mặc dù ông Tập tuyên bố Trung Quốc cam kết “phát triển hòa bình”, ngay sau đó là màn phô diễn các loại vũ khí tấn công tiên tiến nhất. Sự mâu thuẫn rõ ràng này không phải là một sai lầm, mà là một thông điệp chiến lược có chủ đích. “Hòa bình” theo định nghĩa của Bắc Kinh là một trạng thái không có thách thức đối với các lợi ích cốt lõi của họ, chẳng hạn như vấn đề Đài Loan hay các yêu sách ở Biển Đông. Các vũ khí được trưng bày không phải để bắt đầu chiến tranh, mà là để răn đe bất kỳ sự kháng cự nào đối với việc Trung Quốc áp đặt “hòa bình” này. Lời cảnh báo rằng “sự phục hưng của dân tộc Trung Hoa là không thể ngăn cản” là một tuyên bố rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm duy trì trật tự cũ sẽ bị coi là một hành động gây hấn, buộc Trung Quốc phải sử dụng sức mạnh quân sự của mình để “bảo vệ hòa bình”.
II. PHÔ DIỄN KHÍ TÀI VÀ NĂNG LỰC TÁC CHIẾN MỚI
Cuộc duyệt binh năm 2025 là một màn trình diễn tập trung và có chủ đích về những thành tựu mới nhất trong quá trình hiện đại hóa của PLA. Một tỷ lệ lớn các hệ thống vũ khí được trưng bày lần đầu tiên xuất hiện trước công chúng, nhấn mạnh tốc độ phát triển công nghệ quốc phòng của Trung Quốc. Một điểm quan trọng được các nhà tổ chức nhấn mạnh là tất cả các khí tài được duyệt binh đều là “hàng nội địa” và đang trong biên chế hoạt động, thể hiện sự tự chủ ngày càng tăng của ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc.
Bảng 2: Các hệ thống vũ khí chủ chốt ra mắt và tầm quan trọng chiến lược
| Tên hệ thống | Kiểu loại | Tầm quan trọng chiến lược |
| DF-61 | Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) cơ động, nhiên liệu rắn | Tăng cường khả năng sống sót và độ tin cậy của lực lượng răn đe hạt nhân trên bộ; hoàn thiện bộ ba hạt nhân. |
| YJ-21 | Tên lửa đạn đạo chống hạm siêu thanh | Vũ khí cốt lõi trong chiến lược A2/AD, đe dọa trực tiếp các nhóm tác chiến tàu sân bay và các tài sản hải quân giá trị cao. |
| AJX002 | Phương tiện dưới nước không người lái siêu lớn (XLUUV) | Mở ra một mặt trận mới trong chiến tranh dưới biển, thách thức ưu thế truyền thống của hải quân Hoa Kỳ trong lĩnh vực này. |
| HQ-29 | Hệ thống phòng không/phòng thủ tên lửa tầm cao | Bổ sung lớp phòng thủ ngoại khí quyển, có khả năng chống vệ tinh, tăng cường đáng kể năng lực phòng thủ nhiều tầng. |
| J-35 | Máy bay chiến đấu tàng hình trên tàu sân bay | Nâng cao năng lực tác chiến của lực lượng hàng không mẫu hạm, thu hẹp khoảng cách công nghệ với hải quân Hoa Kỳ. |
1. Lực lượng răn đe chiến lược và bộ ba hạt nhân
Tâm điểm của cuộc duyệt binh là sự ra mắt của các hệ thống răn đe chiến lược mới, báo hiệu một bước tiến quan trọng trong năng lực hạt nhân của Trung Quốc.
Lần đầu tiên ra mắt công chúng là tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) DF-61. Đây là một hệ thống sử dụng nhiên liệu rắn, được đặt trên xe mang-phóng (TEL) 16 bánh, mang lại khả năng cơ động cao và thời gian chuẩn bị phóng ngắn hơn nhiều so với các ICBM nhiên liệu lỏng thế hệ cũ. DF-61 được xem là sự bổ sung hoặc kế thừa cho DF-41, có khả năng mang nhiều đầu đạn phân hướng độc lập (MIRV) và có tầm bắn đủ để vươn tới các mục tiêu trên toàn cầu, qua đó tăng cường đáng kể khả năng sống sót của lực lượng hạt nhân trên bộ của Trung Quốc trước một cuộc tấn công phủ đầu.
Quan trọng hơn, cuộc duyệt binh lần đầu tiên trưng bày một cách tập trung và công khai “bộ ba hạt nhân chiến lược trên bộ, trên biển và trên không” của PLA. Sự phô diễn này bao gồm:
– Thành phần trên bộ: Các ICBM cơ động DF-61 và DF-31, cùng với ICBM phóng từ silo được nâng cấp DF-5C, có khả năng mang tới 10-12 đầu đạn và tầm bắn được tuyên bố là trên 20.000 km.
– Thành phần trên không: Tên lửa hạt nhân phóng từ trên không JL-1, được mang bởi máy bay ném bom chiến lược.
– Thành phần trên biển: Tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) JL-3, vũ khí răn đe hạt nhân khó bị phát hiện nhất của Trung Quốc.
Việc công khai một bộ ba hạt nhân hoàn chỉnh, đặc biệt là sự ra mắt của ICBM cơ động DF-61, báo hiệu một sự thay đổi cơ bản trong học thuyết hạt nhân của Trung Quốc. Nó thể hiện sự chuyển dịch từ chính sách “răn đe tối thiểu” truyền thống sang một tư thế “phản công đảm bảo” mạnh mẽ và đáng tin cậy hơn. Học thuyết cũ của Trung Quốc dựa vào một lực lượng nhỏ, có khả năng sống sót để thực hiện một cuộc tấn công trả đũa hạn chế. Các ICBM nhiên liệu lỏng, phóng từ silo như DF-5 dễ bị tấn công phủ đầu hơn. Sự ra đời của các hệ thống cơ động, nhiên liệu rắn như DF-41 và DF-61 làm tăng đáng kể khả năng sống sót của lực lượng trên bộ. Khi kết hợp với SLBM khó theo dõi và vũ khí phóng từ trên không, Trung Quốc đang thể hiện một khả năng trả đũa gần như được đảm bảo. Điều này làm xói mòn lợi thế chiến lược của Hoa Kỳ và buộc các nhà hoạch định chính sách của Mỹ phải tính toán lại các kịch bản leo thang xung đột, qua đó thay đổi cán cân chiến lược toàn cầu.
2. Cách mạng tác chiến siêu thanh: Vũ khí Chống tiếp cận/Chống xâm nhập (A2/AD)
Cuộc duyệt binh đã dành một vị trí nổi bật cho các loại vũ khí siêu thanh, những hệ thống được coi là có khả năng thay đổi cuộc chơi trong chiến tranh hải quân hiện đại. Một loạt các tên lửa chống hạm thuộc dòng “Ying Ji” (YJ – Ưng Kích) đã được trưng bày, bao gồm YJ-15, YJ-17, YJ-19, YJ-20 và YJ-21.
Trong số này, YJ-21, được mệnh danh là “sát thủ tàu sân bay”, là hệ thống đáng gờm nhất. Đây là một tên lửa đạn đạo chống hạm siêu thanh, có thể được phóng từ các bệ phóng thẳng đứng (VLS) trên tàu khu trục Type 055 và từ máy bay ném bom chiến lược H-6K/N. Với tầm bắn ước tính khoảng 1.500 km và tốc độ ở giai đoạn cuối lên tới Mach 10, YJ-21 gần như không thể bị đánh chặn bởi các hệ thống phòng thủ hạm đội hiện tại. Khả năng cơ động trong giai đoạn giữa và giai đoạn cuối của quỹ đạo bay khiến việc theo dõi và tiêu diệt nó trở nên cực kỳ khó khăn.
Những vũ khí này là xương sống của chiến lược chống tiếp cận/chống xâm nhập (A2/AD) của Trung Quốc. Chúng được thiết kế đặc biệt để nhắm vào các nhóm tác chiến tàu sân bay của Hoa Kỳ và các tài sản hải quân có giá trị cao khác. Bằng cách tạo ra một “vùng cấm” mà các lực lượng hải quân đối phương không thể hoạt động an toàn, Trung Quốc có thể ngăn chặn hoặc làm phức tạp hóa đáng kể sự can thiệp của Hoa Kỳ vào một cuộc xung đột khu vực, đặc biệt là trong kịch bản liên quan đến Đài Loan hoặc các tranh chấp ở Biển Đông. Sự phát triển và triển khai các hệ thống này đang làm thay đổi sâu sắc cán cân sức mạnh hải quân ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
3. Thống trị miền không người lái: Tương lai của Chiến tranh Trí năng hóa
Một trong những điểm nhấn nổi bật và mang tính tương lai nhất của cuộc duyệt binh là sự phô diễn hàng loạt các hệ thống không người lái tiên tiến trên cả ba miền: dưới nước, trên không và trên bộ.
Đáng chú ý nhất là sự ra mắt của các phương tiện dưới nước không người lái siêu lớn (XLUUV), đặc biệt là mẫu AJX002. AJX002 có hình dạng giống một quả ngư lôi khổng lồ, dài khoảng 18-20 mét, và được cho là có khả năng tự hoạt động trong thời gian dài. Mặc dù nhiệm vụ cụ thể của nó vẫn chưa được tiết lộ, các nhà phân tích cho rằng nó có thể được sử dụng cho các hoạt động trinh sát, đặt mìn, vận chuyển hoặc tấn công, đe dọa trực tiếp đến các tàu ngầm và cơ sở hạ tầng dưới đáy biển của đối phương.
Trên không, PLA đã trưng bày một loạt các máy bay không người lái (UAV) thế hệ mới, bao gồm các máy bay không người lái tàng hình trinh sát-tấn công, máy bay hộ tống không người lái (loyal wingman), và các máy bay chiến đấu không người lái (UCAV) có khả năng tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để thực hiện các cuộc tấn công theo bầy đàn tự động.
Trên bộ, các phương tiện không người lái (UGV) cũng xuất hiện, được thiết kế cho các nhiệm vụ đa dạng từ tấn công, rà phá bom mìn, đến hỗ trợ hậu cần và sơ tán thương binh.
Việc đồng thời ra mắt các hệ thống không người lái tiên tiến trên cả ba miền cho thấy một chiến lược toàn diện. Trung Quốc không chỉ đang phát triển các nền tảng riêng lẻ mà đang xây dựng một hệ sinh thái tác chiến không người lái tích hợp. Mục tiêu của chiến lược này là loại bỏ con người khỏi các vai trò nguy hiểm nhất trên chiến trường, đồng thời đạt được ưu thế về số lượng bằng cách làm bão hòa hệ thống phòng thủ của đối phương với các hệ thống chi phí thấp, có thể hy sinh. Các UAV tàng hình và hoạt động theo bầy đàn có thể áp đảo hệ thống phòng không; các UGV có thể dẫn đầu các cuộc tấn công trên bộ; và quan trọng nhất, XLUUV AJX002 mở ra một mặt trận hoàn toàn mới trong chiến tranh dưới biển, một lĩnh vực mà Hoa Kỳ đã thống trị trong nhiều thập kỷ. Bằng cách đầu tư mạnh mẽ vào cả ba lĩnh vực, PLA đang báo hiệu một sự thay đổi học thuyết sâu sắc hướng tới “chiến tranh trí năng hóa”, nơi các hệ thống tự động được kết nối mạng phối hợp để áp đảo chu trình ra quyết định của đối thủ.
4. Hiện đại hóa lực lượng thông thường: Sức mạnh tổng hợp
Bên cạnh các vũ khí chiến lược và công nghệ đột phá, cuộc duyệt binh cũng cho thấy những bước tiến đáng kể trong việc hiện đại hóa các lực lượng thông thường.
Trong lĩnh vực lục quân, các xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) thế hệ mới như T-99B và T-100 đã được ra mắt. Các biến thể mới nhất của dòng Type 99, như Type 99A, được trang bị các nâng cấp quan trọng về hệ thống điều khiển hỏa lực, giáp phản ứng nổ (ERA) thế hệ mới và hệ thống bảo vệ chủ động (APS) được thiết kế đặc biệt để chống lại các mối đe dọa từ trên cao như máy bay không người lái và tên lửa chống tăng tấn công đột nóc.
Trong lĩnh vực phòng không và phòng thủ tên lửa, hệ thống HQ-29 đã lần đầu tiên xuất hiện. Được một số phương tiện truyền thông Trung Quốc mệnh danh là “Thợ săn vệ tinh”, HQ-29 được cho là một hệ thống phòng thủ tầm cao, có khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo và vệ tinh ở quỹ đạo Trái Đất thấp (LEO). Sự ra đời của HQ-29 bổ sung một lớp phòng thủ ngoại khí quyển quan trọng, hoàn thiện mạng lưới phòng không nhiều tầng của Trung Quốc, vốn đã bao gồm các hệ thống như HQ-19 (tương tự THAAD của Mỹ) và HQ-9 (tương tự S-400 của Nga).
Lực lượng không quân và hải quân cũng phô diễn những khí tài hiện đại nhất. Các phi đội máy bay chiến đấu tàng hình J-20 đã bay qua quảng trường, cùng với sự xuất hiện của J-35, phiên bản tàng hình dành cho tàu sân bay. Đặc biệt quan trọng là sự ra mắt của máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không (AWACS) KJ-600, được thiết kế để hoạt động trên các tàu sân bay thế hệ mới của Trung Quốc, giúp tăng cường đáng kể khả năng nhận thức tình huống và chỉ huy tác chiến của hạm đội.
Bảng 3: Thông số kỹ thuật của các nền tảng mới được chọn lọc
| Hệ thống | Loại | Tầm bắn (ước tính) | Tốc độ (ước tính) | Nền tảng phóng | Đầu đạn/Tải trọng (ước tính) |
| DF-61 | ICBM cơ động | 12.000-15.000 km | – | Xe mang-phóng (TEL) 16 bánh | Lên đến 10 đầu đạn MIRV |
| YJ-21 | Tên lửa đạn đạo chống hạm siêu thanh | ~1.500 km | Mach 6 (hành trình), Mach 10 (cuối) | Tàu khu trục Type 055, máy bay ném bom H-6K | Thông thường, có khả năng mang đầu đạn hạt nhân |
| AJX002 | XLUUV | Tầm xa, thời gian hoạt động dài | – | Triển khai từ tàu mặt nước/cảng | Mô-đun, có thể mang ngư lôi, mìn, hoặc thiết bị ISR |
| HQ-29 | Hệ thống phòng thủ tên lửa/vệ tinh | >500 km | – | Xe mang-phóng (TEL) 6 trục | Đầu đạn tiêu diệt động năng (Kinetic Kill Vehicle) |
| T-99B | Xe tăng chiến đấu chủ lực | – | ~80 km/h (trên đường) | – | Pháo nòng trơn 125mm, tên lửa chống tăng qua nòng |
III. TÁI CẤU TRÚC LỰC LƯỢNG VÀ HỌC THUYẾT QUÂN SỰ
Cuộc duyệt binh năm 2025 không chỉ là một màn trình diễn phần cứng quân sự; nó còn là một tuyên bố công khai về những thay đổi sâu sắc trong cơ cấu tổ chức và học thuyết chiến đấu của PLA.
1. Sự ra mắt của các lực lượng chiến lược mới
Một trong những thông điệp quan trọng nhất của cuộc duyệt binh là sự xuất hiện công khai lần đầu tiên của ba lực lượng chiến lược mới: Lực lượng Hỗ trợ Thông tin (ISF), Lực lượng Không gian mạng (CSF), và Lực lượng Hàng không Vũ trụ (ASF). Các lực lượng này được thành lập vào tháng 4/2024 sau khi giải thể Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược (SSF) vốn được thành lập năm 2015. Sự tái cấu trúc này phản ánh một nỗ lực nhằm tối ưu hóa và chuyên môn hóa các năng lực trong các lĩnh vực chiến tranh hiện đại.
Lực lượng Hỗ trợ Thông tin (ISF): Được xác định là “lực lượng chiến lược mới”, có vai trò then chốt trong việc “điều phối việc xây dựng và ứng dụng các hệ thống thông tin mạng (NIS)” để hỗ trợ tác chiến liên hợp và tác chiến đa miền. Nhiệm vụ của ISF là đảm bảo các luồng thông tin thông suốt, tích hợp các nguồn lực thông tin và cung cấp sự hỗ trợ cần thiết để giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh thông tin và trí tuệ hóa.
Lực lượng Không gian mạng (CSF): Kế thừa các chức năng của Cục Hệ thống Mạng thuộc SSF cũ, CSF được giao nhiệm vụ thực hiện cả các hoạt động phòng thủ và tấn công trên không gian mạng. Lực lượng này có trách nhiệm bảo vệ “chủ quyền không gian mạng” của Trung Quốc, chống lại các cuộc xâm nhập và thực hiện các hoạt động làm tê liệt mạng lưới chỉ huy, kiểm soát và cơ sở hạ tầng quan trọng của đối phương.
Lực lượng Hàng không Vũ trụ (ASF): Hợp nhất các năng lực liên quan đến không gian của PLA, bao gồm phóng và vận hành vệ tinh, trinh sát không gian, liên lạc vệ tinh và có thể cả các hoạt động chống vệ tinh, một năng lực được gợi ý bởi sự ra mắt của hệ thống HQ-29.
2. Từ “Thông tin hóa” đến “Trí năng hóa”: Một sự thay đổi học thuyết
Sự tái cấu trúc lực lượng và các loại vũ khí được trưng bày là bằng chứng rõ ràng cho sự tiến hóa trong học thuyết quân sự của PLA, từ “chiến tranh thông tin hóa” sang “chiến tranh trí năng hóa”.
Chiến tranh thông tin hóa, vốn là trọng tâm của PLA kể từ sau Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất, tập trung vào việc kết nối mạng các cảm biến và vũ khí, số hóa chiến trường và đạt được ưu thế thông tin.
Chiến tranh trí năng hóa là bước phát triển tiếp theo, nhấn mạnh việc tích hợp sâu rộng trí tuệ nhân tạo (AI), hệ thống tự động, dữ liệu lớn và điện toán đám mây vào mọi khía cạnh của hoạt động quân sự. Mục tiêu không chỉ là thu thập và chia sẻ thông tin, mà còn là tự động hóa và tăng tốc chu trình ra quyết định, đạt được ưu thế về nhận thức và áp đảo đối phương bằng tốc độ và sự phức tạp của các hoạt động.
Việc trưng bày hàng loạt hệ thống không người lái tích hợp AI, vũ khí năng lượng định hướng, và việc thành lập các lực lượng mới chuyên về các miền phi vật lý (không gian mạng, vũ trụ) là những minh chứng cụ thể cho sự chuyển đổi học thuyết này. Sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ này được thúc đẩy mạnh mẽ bởi chiến lược “Hợp nhất quân-dân” (MCF) quốc gia, nhằm xóa bỏ rào cản giữa các ngành công nghiệp dân sự và quân sự để đẩy nhanh đổi mới công nghệ quân sự.
3. Tác chiến Liên hợp trong thực tiễn: Tổ chức lực lượng
Một khía cạnh tinh vi nhưng cực kỳ quan trọng của cuộc duyệt binh là cách các đội hình khí tài được tổ chức. Thay vì diễu hành theo các quân chủng truyền thống (lục quân, hải quân, không quân), các phương tiện được nhóm lại thành các “nhóm tác chiến” dựa trên chức năng, mô phỏng các kịch bản tác chiến thực tế.
Các nhóm này bao gồm: nhóm tác chiến trên bộ, nhóm tác chiến trên biển, nhóm phòng không-phòng thủ tên lửa, nhóm tác chiến thông tin, nhóm tác chiến không người lái, nhóm hỗ trợ hậu cần-trang bị, và nhóm tấn công chiến lược.
Việc tổ chức duyệt binh theo “nhóm tác chiến” là sự thể hiện công khai mạnh mẽ nhất cho đến nay rằng PLA không chỉ nói về tác chiến liên hợp mà còn đang tích cực tái cấu trúc lực lượng của mình xung quanh khái niệm này. Điều này cho thấy sự trưởng thành trong tư duy tác chiến của họ, vượt ra ngoài các quân chủng riêng lẻ để hướng tới các hiệu ứng tích hợp trên nhiều miền. Các cuộc duyệt binh trước đây thường nhóm các xe tăng lại với nhau, các tên lửa lại với nhau. Việc tổ chức theo các nhóm chức năng cho thấy PLA đang huấn luyện và triển khai lực lượng theo các gói nhiệm vụ tích hợp. Một “nhóm tác chiến trên biển” có thể bao gồm tên lửa chống hạm, máy bay tuần thám và các hệ thống không người lái dưới nước, tất cả đều được thiết kế để hoạt động cùng nhau. Sự thay đổi về mặt tổ chức này, được thể hiện công khai, cho thấy một sự thay đổi sâu sắc hơn trong kế hoạch, huấn luyện và chỉ huy-kiểm soát, nhằm phá vỡ các rào cản giữa các quân chủng vốn đã cản trở hiệu quả tác chiến trong quá khứ.
IV. ĐÁNH GIÁ VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Đánh giá tổng thể năng lực của PLA: Một lực lượng chuyển đổi
Cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng năm 2025 đã cung cấp một cái nhìn toàn diện về tình trạng hiện tại và quỹ đạo tương lai của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Phân tích các khí tài, cơ cấu lực lượng và thông điệp chiến lược cho thấy một số điểm chính:
Điểm mạnh: PLA đã thể hiện sự tiến bộ vượt bậc và nhanh chóng trong các lĩnh vực công nghệ quân sự đột phá, bao gồm vũ khí siêu thanh, hệ thống không người lái đa miền, và năng lực tác chiến không gian/không gian mạng. Khả năng sản xuất trong nước gần như toàn bộ các hệ thống tiên tiến này cho thấy một nền tảng công nghiệp quốc phòng mạnh mẽ và tự chủ. Hơn nữa, những thay đổi về cơ cấu và học thuyết cho thấy một cam kết rõ ràng trong việc chuẩn bị cho các cuộc xung đột công nghệ cao trong tương lai, tập trung vào tác chiến liên hợp và trí năng hóa.
Những câu hỏi còn lại: Mặc dù phần cứng quân sự rất ấn tượng, nhưng năng lực thực sự của PLA trong việc tích hợp và vận hành các hệ thống phức tạp này trong một môi trường tác chiến liên hợp, cường độ cao vẫn chưa được kiểm chứng trong thực chiến. Năng lực của đội ngũ sĩ quan và binh sĩ trong việc làm chủ “chiến tranh trí năng hóa” vẫn là một yếu tố chưa chắc chắn. Ngoài ra, các cuộc thanh trừng tham nhũng gần đây trong các cấp cao của PLA, đặc biệt là trong Lực lượng Tên lửa, đặt ra câu hỏi về sự ổn định, sự gắn kết và lòng trung thành của thể chế, những yếu tố có thể ảnh hưởng đến hiệu quả chiến đấu thực tế.52
2. Tác động đối với an ninh khu vực và cân bằng quyền lực
Việc Trung Quốc phô diễn sức mạnh quân sự ở quy mô này có những tác động sâu sắc đối với an ninh khu vực và sự cân bằng quyền lực toàn cầu.
Răn đe nâng cao và rủi ro leo thang: Các năng lực A2/AD được tăng cường đáng kể, đặc biệt là các tên lửa siêu thanh như YJ-21, làm tăng đáng kể chi phí và rủi ro tiềm tàng cho bất kỳ sự can thiệp quân sự nào của Hoa Kỳ và các đồng minh vào các cuộc xung đột khu vực, đặc biệt là trong một kịch bản liên quan đến Đài Loan. Điều này có thể làm thay đổi tính toán chiến lược và có khả năng làm tăng nguy cơ leo thang xung đột.
Thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang: Việc Trung Quốc công khai các công nghệ quân sự tiên tiến có khả năng sẽ thúc đẩy một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực và trên toàn cầu. Các quốc gia láng giềng và các cường quốc khác sẽ cảm thấy áp lực phải đầu tư vào các công nghệ tương tự hoặc các biện pháp đối phó, đặc biệt là trong lĩnh vực vũ khí siêu thanh, hệ thống không người lái và phòng thủ tên lửa.
Thách thức đối với trật tự hiện tại: Cuộc duyệt binh, kết hợp với các hoạt động ngoại giao xung quanh nó, là một tuyên bố rõ ràng về ý định của Trung Quốc trong việc thách thức và định hình lại trật tự an ninh toàn cầu do Hoa Kỳ lãnh đạo kể từ sau Thế chiến II. Bằng cách tập hợp các quốc gia có cùng chí hướng và phô diễn sức mạnh quân sự để hậu thuẫn cho tầm nhìn của mình, Bắc Kinh đang tích cực thúc đẩy một thế giới đa cực, nơi ảnh hưởng của họ được công nhận và tôn trọng.
3. Các lĩnh vực cần theo dõi và khuyến nghị cho các nhà hoạch định chính sách Việt Nam
Trong bối cảnh môi trường an ninh khu vực đang thay đổi nhanh chóng, Việt Nam cần theo dõi chặt chẽ và có những điều chỉnh chiến lược phù hợp.
*Các chỉ số cần theo dõi:
– Tốc độ triển khai và tích hợp: Cần theo dõi chặt chẽ tốc độ các hệ thống vũ khí mới, đặc biệt là YJ-21, HQ-29 và các hệ thống không người lái, được tích hợp vào các đơn vị tác chiến của PLA, đặc biệt là các đơn vị thuộc Chiến khu Nam bộ.
– Các cuộc tập trận liên hợp: Phân tích kỹ lưỡng các cuộc tập trận của PLA, đặc biệt là các cuộc tập trận có sự tham gia của các lực lượng mới (ISF, CSF, ASF) và các “nhóm tác chiến”, để đánh giá mức độ tích hợp thực sự và hiệu quả tác chiến liên hợp của họ.
– Phổ biến công nghệ: Giám sát chặt chẽ việc Trung Quốc có khả năng xuất khẩu các phiên bản của những vũ khí này (ví dụ, YJ-21E) cho các quốc gia khác trong khu vực, điều này có thể làm thay đổi cán cân quân sự ở các khu vực lân cận.
*Khuyến nghị chiến lược:
– Tăng cường nhận thức miền toàn diện: Ưu tiên đầu tư vào các năng lực Tình báo, Giám sát và Trinh sát (ISR) hiện đại, bao gồm cả vệ tinh, UAV tầm xa và các hệ thống giám sát biển, để có một bức tranh hoạt động toàn diện và kịp thời về các hoạt động của PLA ở Biển Đông và các khu vực lân cận.
– Phát triển năng lực A2/AD bất đối xứng: Thay vì chạy đua đối đầu trực tiếp, Việt Nam nên tập trung vào việc phát triển các năng lực phòng thủ hiệu quả về chi phí nhưng có khả năng răn đe cao, có thể chống lại các nền tảng công nghệ cao của Trung Quốc. Điều này bao gồm việc tăng cường hệ thống tên lửa phòng thủ bờ biển, phát triển năng lực tác chiến điện tử mạnh mẽ, và xây dựng một lực lượng máy bay không người lái đa dạng.
– Đa dạng hóa và tăng cường quan hệ đối tác quốc phòng: Tiếp tục củng cố và mở rộng hợp tác quốc phòng với các cường quốc khu vực và toàn cầu khác, bao gồm các đối tác truyền thống và các đối tác mới. Mục tiêu là tạo ra một mạng lưới an ninh đa phương linh hoạt, giúp tăng cường năng lực quốc phòng và tạo ra một đối trọng chiến lược để cân bằng sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc.
– Ngoại giao chủ động và dựa trên luật pháp: Tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN và các cơ chế đa phương khác để thúc đẩy một trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982. Sử dụng các diễn đàn ngoại giao để giải quyết hòa bình các tranh chấp và xây dựng lòng tin, đồng thời kiên quyết bảo vệ các lợi ích quốc gia chính đáng./.
Phụ lục: VIẾT TẮT
| Viết tắt | Tiếng Anh | Dịch nghĩa tiếng Việt |
| AI | Artificial Intelligence | Trí tuệ nhân tạo |
| APS | Active Protection System | Hệ thống bảo vệ chủ động |
| ASF | Aerospace Forces | Lực lượng Hàng không vũ trụ |
| AWACS | Airborne Warning And Control System | Máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không |
| CSF | Cyberspace Support Forces | Lực lượng Không gian mạng |
| ERA | Explosive Reactive Armor | Giáp phản ứng nổ |
| FCS | Fire Control System | Hệ thống điều khiển hỏa lực |
| ICBM | Intercontinental Ballistic Missile | Tên lửa đạn đạo xuyên lục địa |
| ISF | Information Support Forces | Lực lượng Hỗ trợ thông tin |
| LEO | Low Earth Orbit | Quỹ đạo trái đất thấp |
| MBT | Main Battle Tank | Xe tăng chiến đấu chủ lực |
| MCF | Military-Civil Fusion | Hợp nhất quân-dân |
| MIRV | Multiple Independently targetable Reentry Vehicle | Đầu đạn phân hướng độc lập |
| NIS | Network Information System | Hệ thống thông tin mạng |
| SCO | Shanghai Cooperation Organization | Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải |
| TEL | Transporter-Erector-Launcher | Xe mang-phóng |
| UAV | Unmanned Aerial Vehicle | Phương tiện bay không người lái |
| UCAV | Unmanned Combat Aerial Vehicle | Phương tiện bay chiến đấu không người lái |
| UGV | Unmanned Ground Vehicle | Phương tiện mặt đất không người lái |
| VLS | Vertical Launching System | Hệ thống ống phóng thẳng đứng |
| XLUUV | Extra-Large Unmanned Underwater Vehicle | Phương tiện dưới nước không người lái cực lớn |
