Việc công khai phương tiện dưới nước không người lái siêu lớn (XLUUV) AJX002 và một mẫu thứ hai, lớn hơn trong cuộc diễu binh tại Bắc Kinh vào tháng 9/2025 đánh dấu một thời điểm then chốt, báo hiệu sự chuyển đổi của Trung Quốc từ giai đoạn phát triển thử nghiệm sang triển khai hoạt động một lớp hệ thống vũ khí chiến lược dưới đáy biển mới. Bài viết này phân tích rằng việc phô diễn này không chỉ là một màn trình diễn công nghệ đơn thuần mà là một hành động truyền thông chiến lược được tính toán kỹ lưỡng, nhằm khẳng định tham vọng của Trung Quốc trong việc thách thức sự thống trị dưới đáy biển của Hoa Kỳ. Các nền tảng này không phải là những vật trưng bày công nghệ, mà là các thành phần không thể thiếu trong chiến lược Chống tiếp cận/Chống xâm nhập (A2/AD) của Trung Quốc, được thiết kế đặc biệt để vô hiệu hóa các mạng lưới giám sát dưới đáy biển của Hoa Kỳ, đặt các cơ sở hạ tầng quan trọng vào tình thế rủi ro, và thay đổi cán cân chiến lược ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Phần kết luận sẽ chỉ ra cách tiếp cận phát triển nhanh chóng, đa nguyên mẫu của Trung Quốc tạo ra một thách thức cơ bản khác biệt và có khả năng gây đột phá hơn so với các chương trình tuyến tính hơn của phương Tây. Sự xuất hiện của AJX002 và các phương tiện tương tự báo trước một kỷ nguyên mới của chiến tranh hải quân, trong đó các hệ thống tự hành, có khả năng tiêu hao và ngày càng thông minh sẽ định hình lại bối cảnh an ninh dưới đáy biển.
Phần 1
MÀN TRÌNH DIỄN Ở THIÊN AN MÔN – MỘT TUYÊN BỐ VỀ THAM VỌNG DƯỚI ĐÁY BIỂN
Cuộc diễu binh năm 2025 không chỉ là một sự kiện kỷ niệm; nó được dàn dựng như một hành động truyền thông chiến lược tỉ mỉ, nơi các khí tài được trưng bày mang ý nghĩa quan trọng như bối cảnh chính trị của chúng. Việc lựa chọn công khai các phương tiện dưới nước không người lái siêu lớn (XLUUV) trong bối cảnh này là một tuyên bố có chủ ý về năng lực và ý định của Trung Quốc trong một lĩnh vực chiến tranh ngày càng quan trọng.
1. Sân khấu địa chính trị: Một trục “bất tuân”
Cuộc diễu binh, kỷ niệm 80 năm kết thúc Thế chiến II, đã được Bắc Kinh sử dụng để quảng bá tầm nhìn về một trật tự thế giới thay thế, không do phương Tây lãnh đạo. Sự hiện diện nổi bật của Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un bên cạnh Chủ tịch Tập Cận Bình là một tuyên bố trực quan mạnh mẽ và có chủ ý về sự thách thức đối với Hoa Kỳ và các đồng minh. Bối cảnh này đã tạo ra một phông nền mà ở đó, việc ra mắt các loại vũ khí mới không chỉ là một màn trình diễn dân tộc chủ nghĩa mà còn là một tín hiệu về năng lực tập thể giữa các cường quốc đang thách thức trật tự toàn cầu hiện có.
Bài phát biểu của ông Tập Cận Bình, đề cập đến “sự lựa chọn giữa hòa bình và chiến tranh” và cảnh báo rằng Trung Quốc “không bao giờ bị đe dọa bởi bất kỳ kẻ bắt nạt nào,” là một thông điệp được che đậy mỏng manh nhắm vào Hoa Kỳ. Cuộc diễu binh đã mang lại sức nặng vật chất cho những lời nói này, biến những tuyên bố hùng hồn thành những năng lực hữu hình. Sự kiện này, cùng với sự tham gia của các nhà lãnh đạo từ các quốc gia không thuộc phương Tây, đã củng cố nỗ lực của Trung Quốc nhằm định vị mình là người bảo đảm an ninh và là trung tâm của một trật tự đa cực mới nổi.
2. Ra mắt “lực lượng thầm lặng”: Từ bí mật đến tuyên bố công khai
Trong nhiều năm, chương trình XLUUV của Trung Quốc được giữ bí mật cao độ, với bằng chứng chỉ giới hạn ở hình ảnh vệ tinh tại các căn cứ hải quân quan trọng như Tam Á, Du Lâm và Đại Liên. Quyết định diễu hành ít nhất hai loại XLUUV riêng biệt đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong tư thế của Bắc Kinh. Nó báo hiệu rằng chương trình đã đạt đến một mức độ trưởng thành và tự tin, nơi những lợi ích chiến lược của việc răn đe và gây áp lực vượt qua giá trị của việc tiếp tục giữ bí mật.
Màn ra mắt công chúng này là một cách tiếp cận kinh điển của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) về “truyền thông chiến lược”. Nó nhằm mục đích tạo ra các sự thật trên thực địa, định hình nhận thức quốc tế về sức mạnh quân sự của mình và răn đe các đối thủ tiềm tàng bằng cách phô diễn các năng lực đáng tin cậy, tiên tiến. Bằng cách di chuyển những hệ thống này từ bóng tối ra ánh sáng, Trung Quốc buộc các nhà hoạch định quân sự đối thủ phải tính đến chúng một cách nghiêm túc, do đó thay đổi các tính toán rủi ro và có khả năng hạn chế các lựa chọn của đối phương trong một cuộc khủng hoảng.
Hơn nữa, hành động này báo hiệu sự “hoạt động hóa” học thuyết dưới đáy biển của Trung Quốc. Việc diễu hành các hệ thống này ngụ ý rằng PLA đã phát triển các khái niệm chiến lược (CONOPS), cấu trúc chỉ huy và kiểm soát, và các chuỗi hỗ trợ hậu cần cần thiết để tích hợp chúng vào lực lượng hiệp đồng của mình. Các cuộc diễu binh quân sự, đặc biệt là ở các quốc gia như Trung Quốc, không chỉ là để phô trương; chúng báo hiệu các ưu tiên mua sắm và sự sẵn sàng hoạt động. Việc PLA tổ chức các đội hình diễu hành theo “các chiến lược tác chiến hiệp đồng thực tế,” bao gồm các nhóm tác chiến không người lái, càng củng cố thêm điểm này. Việc trưng bày nhiều đơn vị – bốn chiếc mẫu AJX002 và hai chiếc thiết kế lớn hơn đã được nhìn thấy trong các buổi tổng duyệt – cho thấy việc sản xuất hàng loạt nhỏ đang được tiến hành, vượt ra ngoài các nguyên mẫu đơn lẻ. Do đó, hành động diễu hành những phương tiện này là một tuyên bố rằng Hải quân Trug Quốc (PLAN) đã sẵn sàng sử dụng chúng, buộc các đối thủ phải tính đến chúng trong kế hoạch tác chiến của họ.
Thời điểm của việc công bố này cũng là một phản ứng trực tiếp đối với môi trường địa chính trị. Việc ra mắt vào năm 2025 diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng xung quanh Đài Loan, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa Trung-Mỹ, và sự củng cố của các liên minh như AUKUS, vốn có một thành phần quan trọng về phương tiện dưới nước không người lái. Đây là một động thái chiến lược đối phó, thể hiện một năng lực bất đối xứng mới được thiết kế để làm suy yếu sức mạnh hải quân phương Tây. Bằng cách tiết lộ một chương trình XLUUV trưởng thành, Trung Quốc trực tiếp thách thức câu chuyện về sự thống trị dưới đáy biển của phương Tây và đưa ra một biến số mới, gây bất ổn vào phương trình an ninh, đặc biệt là liên quan đến một kịch bản Đài Loan.
Phần 2
PHÂN TÍCH KỸ THUẬT CHUYÊN SÂU – HÉ LỘ AJX002 VÀ ĐỐI TÁC CỦA NÓ
Việc phân tích các đặc điểm vật lý của hai XLUUV mới được trưng bày cung cấp những hiểu biết quan trọng về triết lý thiết kế, vai trò dự kiến và mức độ tinh vi công nghệ của chúng. Các chi tiết quan sát được từ các buổi tổng duyệt diễu hành, kết hợp với phân tích của các chuyên gia, vẽ nên một bức tranh về một lực lượng dưới đáy biển đang phát triển nhanh chóng…
