CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC (Realism)

Cuộc chiến Ukraina không phải về dân chủ hay tự do, mà là về quyền lực. Mỹ và phương Tây hỗ trợ Ukraina không vì họ yêu quý nền dân chủ, mà vì họ không muốn Nga mở rộng quyền lực…

Chủ nghĩa hiện thực (realism), một trường phái tư tưởng trong lý thuyết quan hệ quốc tế, là một khuôn khổ lý thuyết coi chính trị thế giới là một cuộc cạnh tranh lâu dài giữa các quốc gia vị kỷ đang tranh giành quyền lực và vị thế trong một hệ thống toàn cầu hỗn loạn không có thẩm quyền tập trung. Nó tập trung vào các quốc gia như những tác nhân chính hợp lý điều hướng một hệ thống được định hình bởi chính trị quyền lực, lợi ích quốc gia và theo đuổi an ninh và tự bảo vệ.

Chủ nghĩa hiện thực liên quan đến việc sử dụng chiến lược lực lượng quân sự và liên minh để tăng cường ảnh hưởng toàn cầu trong khi vẫn duy trì sự cân bằng quyền lực. Chiến tranh được coi là điều tất yếu vốn có trong các điều kiện hỗn loạn của chính trị thế giới. Chủ nghĩa hiện thực cũng nhấn mạnh đến động lực phức tạp của tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh, trong đó các hành động được thực hiện vì lý do an ninh có thể vô tình dẫn đến căng thẳng giữa các quốc gia.

Không giống như chủ nghĩa duy tâm (idealism) hay chủ nghĩa tự do (liberalism), chủ nghĩa hiện thực nhấn mạnh bản chất cạnh tranh và xung đột của chính trị toàn cầu. Trái ngược với chủ nghĩa tự do, chủ nghĩa ủng hộ sự hợp tác, chủ nghĩa hiện thực khẳng định rằng động lực của đấu trường quốc tế xoay quanh các quốc gia tích cực thúc đẩy lợi ích quốc gia và ưu tiên an ninh. Trong khi chủ nghĩa duy tâm thiên về hợp tác và cân nhắc đạo đức, chủ nghĩa hiện thực lập luận rằng các quốc gia hoạt động trong một lĩnh vực không có công lý vốn có, nơi các chuẩn mực đạo đức có thể không áp dụng.

Những người ủng hộ chủ nghĩa hiện thực đầu tiên bao gồm Thucydides (thế kỷ V TCN), Machiavelli (thế kỷ XVI), Hobbes (thế kỷ XVII) và Rousseau (thế kỷ XVIII). Carl von Clausewitz (đầu thế kỷ XIX), một người đóng góp khác cho trường phái tư tưởng hiện thực, coi chiến tranh là một hành động của chính quyền và nhấn mạnh mạnh mẽ vào quyền lực cứng rắn. Clausewitz cảm thấy rằng xung đột vũ trang vốn dĩ là một chiều, trong đó thường chỉ có một bên chiến thắng có thể xuất hiện giữa hai bên, không có hòa bình.

Chủ nghĩa hiện thực lại trở nên phổ biến vào những năm 1930, trong thời kỳ Đại suy thoái. Vào thời điểm đó, nó đã gây tranh cãi với chủ nghĩa lạc quan tiến bộ, cải cách gắn liền với những người theo chủ nghĩa quốc tế tự do như Tổng thống Hoa Kỳ Woodrow Wilson. Chủ nghĩa hiện thực cổ điển của thế kỷ XX, được minh họa bằng các nhà lý thuyết như Reinhold Niebuhr và Hans Morgenthau, đã phát triển thành chủ nghĩa hiện thực mới – một cách tiếp cận theo định hướng khoa học hơn đối với việc nghiên cứu quan hệ quốc tế được phát triển trong nửa sau của Chiến tranh Lạnh. Vào thế kỷ XXI, chủ nghĩa hiện thực đã trải qua sự hồi sinh, được thúc đẩy bởi những căng thẳng leo thang giữa các cường quốc thế giới. Một số người ủng hộ chủ nghĩa hiện thực chính trị có ảnh hưởng nhất hiện nay là John Mearsheimer và Stephen Walt.

Tổng quan

Những người theo chủ nghĩa hiện thực được chia thành ba nhóm dựa trên quan điểm của họ về nguyên nhân cơ bản của xung đột giữa các quốc gia:
– Những người theo chủ nghĩa hiện thực cổ điển tin rằng xung đột xuất phát từ bản chất con người;
– Những người theo chủ nghĩa hiện thực mới cho rằng xung đột là do động lực của hệ thống nhà nước vô chính phủ;
– Những người theo chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển tin rằng xung đột xuất phát từ cả hai, kết hợp với chính trị trong nước. Những người theo chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển cũng chia thành chủ nghĩa hiện thực phòng thủ và chủ nghĩa hiện thực tấn công.

Chủ nghĩa hiện thực bao gồm một loạt các ý tưởng, có xu hướng xoay quanh một số đề xuất trung tâm, chẳng hạn như:
– Chủ nghĩa nhà nước trung tâm: các quốc gia là những tác nhân trung tâm trong chính trị quốc tế, chứ không phải là những nhà lãnh đạo hay các tổ chức quốc tế;  
– Vô chính phủ: hệ thống chính trị quốc tế là vô chính phủ vì không có cơ quan siêu quốc gia nào thực thi các quy tắc;
– Tính hợp lý và/hoặc chủ nghĩa vị kỷ: các quốc gia hành động theo lợi ích hợp lý của mình trong hệ thống quốc tế; và
– Quyền lực: các quốc gia mong muốn có quyền lực để đảm bảo sự tự bảo vệ.

Các nhà khoa học chính trị đôi khi liên kết chủ nghĩa hiện thực với Realpolitik (chính trị thực tế), vì cả hai đều liên quan đến việc theo đuổi, sở hữu và áp dụng quyền lực. Tuy nhiên, Realpolitik là một hướng dẫn quy định cũ hơn giới hạn trong việc hoạch định chính sách, trong khi chủ nghĩa hiện thực là một mô hình lý thuyết và phương pháp luận rộng hơn nhằm mục đích mô tả, giải thích và dự đoán các sự kiện trong quan hệ quốc tế. Là một mục tiêu học thuật, chủ nghĩa hiện thực không nhất thiết phải gắn liền với hệ tư tưởng; nó không ủng hộ bất kỳ triết lý đạo đức cụ thể nào, cũng không coi hệ tư tưởng là một yếu tố chính trong hành vi của các quốc gia.

Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa hiện thực thường chỉ trích chính sách đối ngoại tự do. Garrett Ward Sheldon đã mô tả các ưu tiên của những người theo chủ nghĩa hiện thực là theo chủ nghĩa Machiavelli và coi họ ưu tiên việc tìm kiếm quyền lực, mặc dù những người theo chủ nghĩa hiện thực cũng ủng hộ ý tưởng rằng các quốc gia hùng mạnh phải nhượng bộ phạm vi ảnh hưởng cho các quốc gia hùng mạnh khác.

Giả định chung

Bốn mệnh đề của chủ nghĩa hiện thực như sau:
– Chủ nghĩa nhà nước trung tâm: Nhà nước là tác nhân quan trọng nhất;
– Vô chính phủ: Hệ thống quốc tế là vô chính phủ.
+ Không có chủ thể nào đứng trên các quốc gia, có khả năng điều chỉnh các tương tác của họ; các quốc gia phải tự mình thiết lập mối quan hệ với các quốc gia khác, thay vì để một thực thể kiểm soát cấp cao hơn ra lệnh cho họ.
+ Hệ thống quốc tế tồn tại trong trạng thái đối kháng liên tục (vô chính phủ).
– Chủ nghĩa vị kỷ: Mọi quốc gia trong hệ thống đều theo đuổi lợi ích cá nhân hẹp hòi.
+ Các quốc gia có xu hướng theo đuổi lợi ích riêng.
+ Các nhóm cố gắng đạt được càng nhiều tài nguyên càng tốt (lợi ích tương đối).
– Chính trị quyền lực: Mối quan tâm hàng đầu của mọi quốc gia là quyền lực và an ninh.

Các quốc gia xây dựng quân đội để tồn tại, điều này có thể dẫn đến tình trạng tiến thoái lưỡng nan về an ninh.

Những người theo chủ nghĩa hiện thực tin rằng bản chất con người không phải là nhân từ mà là ích kỷ và cạnh tranh. Quan điểm này, được chia sẻ bởi các nhà lý thuyết như Thomas Hobbes, coi bản chất con người là ích kỷ (không nhất thiết là ích kỷ) và xung đột trừ khi có những điều kiện mà con người có thể cùng tồn tại. Quan điểm này cũng loại bỏ quan niệm rằng bản chất trực giác của một cá nhân được tạo nên từ tình trạng hỗn loạn. Về mặt lợi ích cá nhân, những cá nhân này tự lực cánh sinh và có động lực tìm kiếm nhiều quyền lực hơn. Họ cũng được cho là sợ hãi. Quan điểm này trái ngược với cách tiếp cận của chủ nghĩa tự do đối với quan hệ quốc tế.

Nhà nước nhấn mạnh lợi ích trong việc tích lũy quyền lực để đảm bảo an ninh trong một thế giới hỗn loạn. Quyền lực là một khái niệm chủ yếu được nghĩ đến theo nghĩa là các nguồn lực vật chất cần thiết để gây hại hoặc ép buộc các quốc gia khác (để chiến đấu và giành chiến thắng trong chiến tranh). Việc sử dụng quyền lực nhấn mạnh vào các chiến thuật cưỡng chế được chấp nhận để đạt được điều gì đó vì lợi ích quốc gia hoặc tránh điều gì đó thù địch với lợi ích quốc gia. Nhà nước là tác nhân quan trọng nhất theo chủ nghĩa hiện thực. Nó là đơn nhất và tự chủ vì nó nói và hành động bằng một giọng nói. Quyền lực của nhà nước được hiểu theo nghĩa là khả năng quân sự của nó. Một khái niệm chính theo chủ nghĩa hiện thực là sự phân bổ quyền lực quốc tế được gọi là phân cực hệ thống. Phân cực đề cập đến số lượng khối quốc gia thực hiện quyền lực trong một hệ thống quốc tế. Một hệ thống đa cực bao gồm ba khối trở lên, một hệ thống lưỡng cực bao gồm hai khối và một hệ thống đơn cực do một cường quốc hoặc bá chủ thống trị. Theo chủ nghĩa hiện thực đơn cực, các quốc gia sẽ liên kết với nhau để chống lại bá chủ và khôi phục lại sự cân bằng quyền lực. Mặc dù tất cả các quốc gia đều tìm kiếm quyền bá chủ theo chủ nghĩa hiện thực như là cách duy nhất để đảm bảo an ninh của chính mình, các quốc gia khác trong hệ thống được khuyến khích ngăn chặn sự xuất hiện của một thế lực bá chủ thông qua việc cân bằng.

Các quốc gia sử dụng mô hình ra quyết định hợp lý bằng cách thu thập và hành động dựa trên thông tin đầy đủ và chính xác. Quốc gia có chủ quyền và được hướng dẫn bởi lợi ích quốc gia được xác định theo quyền lực. Vì ràng buộc duy nhất của hệ thống quốc tế là tình trạng hỗn loạn nên không có thẩm quyền quốc tế nào và các quốc gia phải tự mình đảm bảo an ninh cho chính mình. Những người theo chủ nghĩa hiện thực tin rằng các quốc gia có chủ quyền là những tác nhân chính trong hệ thống quốc tế. Các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ, các tập đoàn đa quốc gia, các cá nhân và các tác nhân tiểu bang hoặc xuyên quốc gia khác được coi là có ít ảnh hưởng độc lập. Các quốc gia vốn có bản chất hung hăng (chủ nghĩa hiện thực tấn công) và ám ảnh với an ninh (chủ nghĩa hiện thực phòng thủ). Việc mở rộng lãnh thổ chỉ bị hạn chế bởi các thế lực đối địch. Tuy nhiên, sự tích tụ hung hăng này dẫn đến tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh khi việc tăng cường an ninh có thể mang lại sự bất ổn lớn hơn khi một thế lực đối địch xây dựng vũ khí của riêng mình để đáp trả (một cuộc chạy đua vũ trang). Do đó, an ninh trở thành một trò chơi tổng bằng không, trong đó chỉ có thể đạt được lợi ích tương đối. Hơn nữa, khái niệm “lợi ích tương đối” của trường phái hiện thực ngụ ý rằng các quốc gia phải chiến đấu với nhau để giành được lợi ích.

Những người theo chủ nghĩa hiện thực tin rằng không có nguyên tắc chung nào mà tất cả các quốc gia có thể hướng dẫn hành động của mình. Thay vào đó, một quốc gia phải luôn nhận thức được hành động của các quốc gia xung quanh và phải sử dụng cách tiếp cận thực dụng để giải quyết các vấn đề khi chúng phát sinh. Việc thiếu chắc chắn về ý định sẽ thúc đẩy sự ngờ vực và cạnh tranh giữa các quốc gia.

Thay vì cho rằng các quốc gia là những tác nhân trung tâm, một số người theo chủ nghĩa hiện thực, như William Wohlforth và Randall Schweller lại coi “các nhóm” là những tác nhân chính được quan tâm.

Cuối cùng, các quốc gia đôi khi được mô tả là “bi-a” hoặc “hộp đen”. Phép loại suy này nhằm nhấn mạnh tầm quan trọng thứ yếu của động lực và quá trình ra quyết định của quốc gia nội bộ trong các mô hình hiện thực, hoàn toàn trái ngược với các lý thuyết quan liêu hoặc cấp độ cá nhân về quan hệ quốc tế.

Chủ nghĩa hiện thực trong chính trị

Những ý tưởng đằng sau công trình của George F. Kennan với tư cách là một nhà ngoại giao và sử gia ngoại giao vẫn còn liên quan đến cuộc tranh luận về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, mà kể từ thế kỷ XIX đã được đặc trưng bởi sự chuyển dịch từ trường phái hiện thực của những Người sáng lập sang trường phái duy tâm hay trường phái Wilson về quan hệ quốc tế. Trong truyền thống hiện thực, an ninh dựa trên nguyên tắc cân bằng quyền lực và việc dựa vào đạo đức như là yếu tố quyết định duy nhất trong nghệ thuật trị quốc được coi là không thực tế. Mặt khác, theo cách tiếp cận của Wilson, việc truyền bá dân chủ ra nước ngoài như một chính sách đối ngoại là chìa khóa và đạo đức có giá trị phổ quát. Trong thời kỳ Tổng thống Bill Clinton, ngoại giao Hoa Kỳ phản ánh trường phái Wilson đến mức những người ủng hộ cách tiếp cận hiện thực đã ví các chính sách của Clinton với công tác xã hội. Một số người cho rằng theo quan điểm của Kennan về ngoại giao Hoa Kỳ, dựa trên cách tiếp cận hiện thực, chủ nghĩa đạo đức rõ ràng như vậy mà không quan tâm đến thực tế của quyền lực và lợi ích quốc gia là tự chuốc lấy thất bại và có thể dẫn đến sự xói mòn quyền lực, gây bất lợi cho Hoa Kỳ. Những người khác cho rằng Kennan, người ủng hộ Kế hoạch Marshall (kế hoạch cung cấp viện trợ hào phóng của Mỹ cho các nước sau Thế chiến thứ 2), có thể đồng ý rằng viện trợ của Clinton có chức năng chiến lược để đảm bảo đòn bẩy quốc tế: một động thái ngoại giao nằm trong phạm vi của chủ nghĩa hiện thực chính trị như Hedley Bull mô tả.

Những người theo chủ nghĩa hiện thực thường cho rằng các chính khách có xu hướng theo chủ nghĩa hiện thực trong khi chủ nghĩa hiện thực lại không được công chúng ủng hộ. Khi các chính khách thực hiện các hành động đi chệch khỏi các chính sách của chủ nghĩa hiện thực, những người theo chủ nghĩa hiện thực hàn lâm thường lập luận rằng điều này là do những sự bóp méo xuất phát từ chính trị trong nước. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy rằng các chính sách của chủ nghĩa hiện thực thực sự được công chúng ủng hộ trong khi giới tinh hoa lại chịu ơn nhiều hơn các ý tưởng tự do. Abrahamsen cho rằng chính trị thực tế đối với các cường quốc trung bình có thể bao gồm việc ủng hộ chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa quốc tế tự do.

Các nhánh lịch sử và tiền thân

Trong khi chủ nghĩa hiện thực như một ngành học chính thức trong quan hệ quốc tế không xuất hiện cho đến Thế chiến II, các giả định chính của nó đã được thể hiện trong các tác phẩm trước đó. Những người theo chủ nghĩa hiện thực truy tìm lịch sử các ý tưởng của họ trở lại thời cổ đại, bắt đầu với Thucydides (khoảng thế kỷ V TCN).

Nhà sử học Jean Bethke Elshtain theo dõi quá trình nghiên cứu sử học của chủ nghĩa hiện thực: “Phả hệ của chủ nghĩa hiện thực như quan hệ quốc tế, mặc dù thừa nhận tiền đề, đi sâu vào công việc nghiêm túc với Machiavelli, chuyển sang các nhà lý thuyết về chủ quyền và những người biện hộ cho lợi ích quốc gia. Nó hiện diện ở dạng hiện đại ban đầu với Leviathan của Hobbes (1651)”.

Chủ nghĩa hiện thực hiện đại bắt đầu như một lĩnh vực nghiên cứu nghiêm túc tại Hoa Kỳ trong và sau Thế chiến II. Sự tiến hóa này một phần được thúc đẩy bởi những người di cư chiến tranh châu Âu như Hans Morgenthau, tác phẩm Chính trị giữa các quốc gia của ông được coi là sự phát triển có tính chất khởi đầu cho sự trỗi dậy của chủ nghĩa hiện thực hiện đại. Những nhân vật có ảnh hưởng khác là George F. Kennan (nổi tiếng với tác phẩm về sự kiềm chế), Nicholas Spykman (nổi tiếng với tác phẩm về địa chiến lược và kiềm chế), Herman Kahn (nổi tiếng với tác phẩm về chiến lược hạt nhân) và EH Carr.

Chủ nghĩa hiện thực cổ điển

Chủ nghĩa hiện thực cổ điển cho rằng về cơ bản, bản chất của con người thúc đẩy các quốc gia và cá nhân hành động theo cách đặt lợi ích lên trên ý thức hệ. Chủ nghĩa hiện thực cổ điển là một ý thức hệ được định nghĩa là quan điểm cho rằng “động lực giành quyền lực và ý chí thống trị [được] coi là những khía cạnh cơ bản của bản chất con người”. Những người theo chủ nghĩa hiện thực cổ điển nổi tiếng:

Chủ nghĩa hiện thực tự do hay trường phái duy lý Anh

Trường phái Anh cho rằng hệ thống quốc tế, mặc dù có cấu trúc vô chính phủ, hình thành nên một “xã hội các quốc gia” nơi các chuẩn mực và lợi ích chung cho phép có trật tự và ổn định hơn so với những gì có thể mong đợi trong quan điểm hiện thực nghiêm ngặt. Tác phẩm kinh điển năm 1977 của nhà văn nổi tiếng Trường phái Anh Hedley Bull, The Anarchical Society, là một tuyên bố quan trọng của lập trường này.

Những người theo chủ nghĩa hiện thực tự do nổi bật:
– Hedley Bull – lập luận cho cả sự tồn tại của một xã hội quốc tế của các quốc gia và sự kiên trì của nó ngay cả trong thời kỳ biến động hệ thống lớn, nghĩa là khu vực hoặc cái gọi là “chiến tranh thế giới”;
– Martin Wight;
– Barry Buzan.

Chủ nghĩa hiện thực mới (neorealism realism) hoặc chủ nghĩa hiện thực cấu trúc (structural realism)

Chủ nghĩa hiện thực mới bắt nguồn từ chủ nghĩa hiện thực cổ điển ngoại trừ việc thay vì bản chất con người, trọng tâm của nó chủ yếu là cấu trúc vô chính phủ của hệ thống quốc tế. Các quốc gia là những tác nhân chính vì không có độc quyền chính trị nào về lực lượng tồn tại trên bất kỳ quốc gia có chủ quyền nào. Trong khi các quốc gia vẫn là những tác nhân chính, sự chú ý lớn hơn được dành cho các lực lượng trên và dưới các quốc gia thông qua các cấp độ phân tích hoặc cấu trúc và tranh luận về tác nhân. Hệ thống quốc tế được coi là một cấu trúc tác động lên quốc gia với các cá nhân dưới cấp độ của quốc gia tác động như tác nhân lên quốc gia nói chung.

Trong khi chủ nghĩa hiện thực mới chia sẻ sự tập trung vào hệ thống quốc tế với trường phái Anh, chủ nghĩa hiện thực mới khác ở chỗ nhấn mạnh vào tính lâu dài của xung đột. Để đảm bảo an ninh quốc gia, các quốc gia phải liên tục chuẩn bị cho xung đột thông qua việc xây dựng kinh tế và quân sự.

Những người theo chủ nghĩa hiện thực mới nổi bật:
– Robert J. Art – chủ nghĩa hiện thực mới (neorealism);
– Robert Gilpin – lý thuyết bá quyền (hegemonic theory);
– Robert Jervis – chủ nghĩa hiện thực phòng thủ (defensive realism);
– John Mearsheimer – chủ nghĩa hiện thực tấn công (offensive realism);
– Barry Posen – chủ nghĩa hiện thực mới;
– Kenneth Waltz – chủ nghĩa hiện thực phòng thủ;
– Stephen Walt – chủ nghĩa hiện thực phòng thủ.

Chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển (Neoclassical realism)

Chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển có thể được coi là thế hệ thứ ba của chủ nghĩa hiện thực, xuất hiện sau các tác giả cổ điển của làn sóng đầu tiên (Thucydides, Niccolò Machiavelli, Thomas Hobbes) và những người theo chủ nghĩa hiện thực mới (đặc biệt là Kenneth Waltz). Do đó, tên gọi “tân cổ điển” của nó có ý nghĩa kép:
– Nó mang đến sự phục hưng cho các tác phẩm kinh điển;
– Đây là sự tổng hợp của chủ nghĩa hiện thực mới và chủ nghĩa hiện thực cổ điển.

Gideon Rose là người sáng tạo ra thuật ngữ này trong bài đánh giá sách ông viết vào năm 1998.

Động lực chính thúc đẩy sự phát triển của chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển là thực tế rằng chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển chỉ hữu ích để giải thích các kết quả chính trị (được phân loại là các lý thuyết về chính trị quốc tế), nhưng không có gì để cung cấp về hành vi của các quốc gia cụ thể (hoặc các lý thuyết về chính sách đối ngoại). Do đó, cách tiếp cận cơ bản là các tác giả này “tinh chỉnh, chứ không phải bác bỏ, Kenneth Waltz”, bằng cách thêm các biến can thiệp trong nước giữa các động cơ hệ thống và quyết định chính sách đối ngoại của một quốc gia. Do đó, kiến ​​trúc lý thuyết cơ bản của chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển là:
– Phân phối quyền lực trong hệ thống quốc tế (biến độc lập);
– Nhận thức trong nước về hệ thống và các động cơ trong nước (biến trung gian);
– Quyết định chính sách đối ngoại (biến phụ thuộc).

Trong khi chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển cho đến nay chỉ được sử dụng cho các lý thuyết về chính sách đối ngoại, Randall Schweller lưu ý rằng nó cũng có thể hữu ích trong việc giải thích một số loại kết quả chính trị nhất định.

Chủ nghĩa hiện thực tân cổ điển đặc biệt hấp dẫn từ quan điểm nghiên cứu vì nó vẫn giữ được nhiều tính chặt chẽ về mặt lý thuyết mà Waltz đã mang đến cho chủ nghĩa hiện thực, nhưng đồng thời có thể dễ dàng kết hợp phân tích nội dung phong phú, vì phương pháp chính để kiểm tra các lý thuyết là theo dõi quá trình nghiên cứu trường hợp.

Những nhà hiện thực tân cổ điển nổi tiếng:
– Aaron Friedberg;
– Randall Schweller;
– William Wohlforth;
– Fareed Zakaria.

Chủ nghĩa kiến tạo hiện thực (Realist constructivism)

Một số người thấy sự bổ sung giữa chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa kiến ​​tạo (constructivism). Ví dụ, Samuel Barkin cho rằng “chủ nghĩa kiến ​​tạo hiện thực” có thể “nghiên cứu mối quan hệ giữa các cấu trúc chuẩn mực, những người mang đạo đức chính trị và việc sử dụng quyền lực” một cách hiệu quả theo những cách mà các cách tiếp cận hiện tại không làm được. Tương tự như vậy, Jennifer Sterling-Folker đã lập luận rằng tổng hợp lý thuyết giúp giải thích chính sách tiền tệ quốc tế bằng cách kết hợp sự nhấn mạnh của chủ nghĩa hiện thực về một hệ thống vô chính phủ với những hiểu biết sâu sắc của chủ nghĩa kiến ​​tạo về các yếu tố quan trọng từ cấp độ trong nước. Các học giả như Oded Löwenheim và Ned Lebow cũng có liên quan đến chủ nghĩa kiến ​​tạo hiện thực.

Những lời chỉ trích

Hoà bình dân chủ

Lý thuyết hòa bình dân chủ cũng ủng hộ rằng chủ nghĩa hiện thực không áp dụng được cho mối quan hệ giữa các quốc gia dân chủ với nhau vì các nghiên cứu của họ khẳng định rằng các quốc gia như vậy không gây chiến với nhau. Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa hiện thực và những người ủng hộ các trường phái khác đã chỉ trích tuyên bố này, cho rằng định nghĩa của nó về “chiến tranh” và “dân chủ” phải được điều chỉnh để đạt được kết quả này. Mô hình tương tác của hòa bình dân chủ quan sát thấy ảnh hưởng dần dần của cả dân chủ và sự khác biệt về dân chủ đối với các cuộc chiến tranh và các tranh chấp giữa các quốc gia được quân sự hóa. Một chính phủ theo chủ nghĩa hiện thực có thể không coi việc bắt đầu một cuộc chiến tranh vì lợi ích nhỏ là vì lợi ích của mình, vì vậy chủ nghĩa hiện thực không nhất thiết có nghĩa là các cuộc chiến liên tục.

Hòa bình bá quyền và xung đột

Robert Gilpin đã phát triển lý thuyết về lý thuyết ổn định bá quyền trong khuôn khổ chủ nghĩa hiện thực, nhưng giới hạn nó trong lĩnh vực kinh tế. Niall Ferguson nhận xét rằng lý thuyết này đã đưa ra những hiểu biết sâu sắc về cách thức hoạt động của quyền lực kinh tế, nhưng lại bỏ qua các khía cạnh quân sự và văn hóa của quyền lực.

John Ikenberry và Daniel Deudney tuyên bố rằng Chiến tranh Iraq, thường bị những người theo chủ nghĩa hiện thực đổ lỗi cho chủ nghĩa quốc tế tự do, thực ra bắt nguồn từ chủ nghĩa hiện thực bá quyền nhiều hơn. Họ cho rằng “những kẻ xúi giục chiến tranh” là những người theo chủ nghĩa hiện thực bá quyền. Trong khi những người theo chủ nghĩa quốc tế tự do miễn cưỡng ủng hộ chiến tranh, họ lại theo đuổi những lập luận liên quan đến chủ nghĩa hiện thực phụ thuộc lẫn nhau liên quan đến kiểm soát vũ khí. John Mearsheimer tuyên bố rằng “Người ta có thể nghĩ rằng…” các sự kiện bao gồm Học thuyết Bush là “bằng chứng của chủ nghĩa hiện thực không bị ràng buộc mà chế độ đơn cực tạo ra”, nhưng không đồng ý và cho rằng nhiều cuộc can thiệp khác nhau là do niềm tin rằng một trật tự quốc tế tự do có thể vượt qua chính trị quyền lực.

Không phù hợp với chính trị ngoài châu Âu

Các học giả cho rằng các lý thuyết hiện thực, đặc biệt là các quan niệm hiện thực về tình trạng vô chính phủ và sự cân bằng quyền lực, không phải là đặc điểm của các hệ thống quốc tế ở Đông Á và Châu Phi (trước, trong và sau thời kỳ thuộc địa).

Chủ nghĩa nhà nước trung tâm (State-centrism)

Các học giả đã chỉ trích các lý thuyết hiện thực về quan hệ quốc tế vì cho rằng các quốc gia là những đơn vị cố định và thống nhất.

Sự xoa dịu

Vào giữa thế kỷ XX, chủ nghĩa hiện thực bị coi là mất uy tín ở Vương quốc Anh vì nó gắn liền với chính sách xoa dịu trong những năm 1930. Nó tái xuất hiện chậm rãi trong Chiến tranh Lạnh.

Học giả Aaron McKeil chỉ ra những khuynh hướng phi tự do chính trong chủ nghĩa hiện thực, khi hướng tới cảm giác “kiềm chế” chống lại chủ nghĩa can thiệp tự do, sẽ dẫn đến nhiều cuộc chiến tranh ủy nhiệm hơn và không đưa ra được các thể chế và chuẩn mực để giảm thiểu xung đột giữa các cường quốc.

Chủ nghĩa hiện thực như các chương trình nghiên cứu thoái hóa

John Vasquez đã áp dụng các tiêu chí của Imre Lakatos và kết luận rằng chương trình nghiên cứu dựa trên chủ nghĩa hiện thực bị coi là thoái hóa do tính chất thay đổi liên tục của quá trình phát triển lý thuyết, sự không sẵn lòng chỉ rõ điều gì tạo nên lý thuyết đúng, việc liên tục áp dụng các mệnh đề phụ để giải thích các sai sót và thiếu các phát hiện nghiên cứu mạnh mẽ. Chống lại Vasquez, Stephen Walt lập luận rằng Vasquez đã bỏ qua sức mạnh tiến bộ của lý thuyết hiện thực. Kenneth Waltz tuyên bố rằng Vasquez đã hiểu sai Lakatos.

Lý thuyết trừu tượng và các nguyên tắc đạo đức không đồng thuận

Phiên bản chính thống của chủ nghĩa hiện thực bị chỉ trích vì lý thuyết trừu tượng mà bỏ qua chi tiết lịch sử và vì nền tảng không thống nhất của các nguyên tắc đạo đức trong “quy tắc ứng xử quốc tế”; bằng chứng là trường hợp Nga xâm lược Ukraine.

Áp dụng vào chính trị thế giới hiện đại:
– Cuộc chiến Ukraina không phải về dân chủ hay tự do, mà là về quyền lực: Mỹ và phương Tây hỗ trợ Ukraina không vì họ yêu quý nền dân chủ, mà vì họ không muốn Nga mở rộng quyền lực.
– Xung đột Mỹ – Trung không phải về văn hóa mà là một cuộc đấu quyền lực: Trung Quốc đang cố gắng vươn lên thay thế Mỹ làm bá chủ khu vực châu Á, và Mỹ sẽ không để điều đó xảy ra dù bằng biện pháp kinh tế hay quân sự.
– Các đồng minh chỉ là phương tiện, không phải giá trị tuyệt đối: Mỹ rút khỏi Afghanistan không phải vì đạo đức mà vì họ không còn thấy lợi ích trong việc duy trì sự hiện diện ở đó.
– Mỹ làm hòa với Ả-rập Xê-út sau vụ sát hại nhà báo Khashoggi: Điều này cho thấy lợi ích dầu mỏ quan trọng hơn nhân quyền.
– Đức và Pháp duy trì quan hệ với Nga ngay cả sau khi Crimea bị sáp nhập (từ 2014) vì lợi ích kinh tế quan trọng hơn nguyên tắc đạo đức hay chính nghĩa phi nghĩa gì đó.
– Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên NATO nhưng vẫn mua vũ khí từ Nga: Họ không trung thành tuyệt đối với phương Tây, mà hành động theo lợi ích của riêng họ./.